Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ]

June 18, 2014, 1:57 pm

≫ Next: Γιώργου Λέκκα: i. ΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ, ii. ΜΕΤΑΚΥΛΙΕΤΑΙ, iii. ΜΗΧΑΝΗ ΔΙΑΣΤΡΟΦΗΣ (3 νέα ποιήματα)

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ Μ.Κ.Ο. "ΑΠΟΣΤΟΛΗ"ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ]

$

0

0

Ὁμιλία

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

κατά τήν ἐπίσημον ἔναρξιν τῆς Διεθνοῦς Ἡμερίδος τοῦ Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν μέ θέμα τό Περιβάλλον

(Καλλιτεχνική Ἐκδήλωσις εἰς τό Ἠρώδειον Ἀθηνῶν)

(18 Ἰουνίου 2014)

Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε,

Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι,

Ἐξοχώτατοι,

Ἐντιμολογιώτατε Ἄρχων κύριε Γρηγόριε Σκαλκέα,

Προσφιλεῖς Ἀθηναῖοι καί λοιποί λίαν ἀγαπητοί παρόντες,

Εὐχαριστίαν πολλήν ἀναπέμπομεν εἰς τόν Ἅγιον Θεόν μας, διότι εὐδόκησεν ἐν τῇ φιλανθρωπίᾳ Του νά εὑρισκώμεθα καί πάλιν εἰς τό κλεινόν Ἄστυ τῶν Ἀθηνῶν, ὅπου ὁ λόγος καί ἡ σοφία καί τά γράμματα ἤνθησαν, καί ὅπου ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος ἐκήρυξεν εἰς τούς προπάτοράς μας τόν Ἄγνωστον μέχρι τότε Θεόν, «τόν κατασκευάσαντα τόν οὐρανόν καί τήν γῆν καί πάντα τά ἐν αὐτοῖς». Μᾶς ἀξιώνει νά εὑρισκώμεθα εἰς τήν ἔνδοξον πρωτεύουσαν τῆς Ἑλλάδος, εἰς τήν ὁποίαν ἐκαλλιεργήθη ἡ φιλοσοφία τοῦ Πλάτωνος καί τοῦ Ἀριστοτέλους καί τῶν ἄλλων σοφῶν, τήν ὁποίαν προσέλαβαν Διονύσιος ὁ Ἀεροπαγίτης, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι καί οἱ ἄλλοι μεγάλοι Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας καί τήν μετουσίωσαν εἰς θεολογίαν τῆς ἀγάπης.

Ἤλθαμε πρός ὑμᾶς, Μακαριώτατε, ἀδελφοί καί τέκνα, ἐκ τῆς ἕδρας τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, καί ἐκ τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων, διά νά μεταφέρωμεν τό διαχρονικόν πνεῦμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί μέ ταπείνωσιν νά κηρύξωμεν, καί κατά τήν ἐποχήν αὐτήν τῆς κρίσεως καί τῶν ποικίλων κρίσεων, τόν ἐσταυρωμένον καί ἀναστάντα Κύριόν μας, ὁ Ὁποῖος ἐξωραΐζει, καί διά τῶν δαψιλῶν δωρεῶν τῆς Χάριτός Του ἀποκαθιστᾷ, τό μωλωπισμένον ἀλλά πάντοτε ζωντανόν σῶμα τῆς ἀνθρωπότητος.

Ἤλθαμε, ἀδελφοί, ἐκ τῆς Κωνσταντίνου πόλεως, νά χαιρετίσωμεν καί νά τιμήσωμεν ἕνα Λαόν, ὁ ὁποῖος ἔμαθεν ἐνωρίς νά ἀγαπᾷ, νά θυσιάζεται καί νά προσφέρῃ, ἕνα Λαόν, τόν Ἑλληνικόν, ἐκ τοῦ ὁποίου πολλοί κατακτηταί «ἔτρωγον», διά νά χρησιμοποιήσωμεν τούς λόγους τοῦ θρυλικοῦ ἥρωος Μακρυγιάννη, ἀλλά πάντοτε ἔμενεν ἡ «μαγιά», ἡ ἐκλεκτή «ζύμη».

Ἀγαπητοί παρόντες,

Πρωτίστως συγχαίρομεν ὁλοκαρδίως τό Κέντρον Περιβαλλοντικῆς Ὑγείας τοῦ Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ ἐπί κεφαλῆς αὐτοῦ Ἐντιμολογιωτάτου Ἄρχοντος ὀφφικιαλίου ἡμῶν, Ἀκαδημαϊκοῦ καί Καθηγητοῦ κυρίου Γρηγορίου Σκαλκέα, διά τήν πρωτοβουλίαν του νά ὀργανώσῃ τήν σημερινήν πολιτισμικήν ἐκδήλωσιν, ἐν συσχετισμῷ πρός τήν διοργανουμένην ὑπό τοῦ Ἱδρύματος τούτου Διεθνῆ Ἡμερίδα διά τό περιβάλλον.

Εἶναι γνωστόν, ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε τό σύμπαν «καλόν λίαν», ἀλλά καί ὅτι ὁ ἄνθρωπος, καταχρώμενος τῆς ἐλευθερίας του, ἐπέλεξε νά ἀκολουθήση, διά τήν τελείωσίν του, ὁδόν διαφορετικήν ἀπό ἐκείνην τήν ὁποίαν τοῦ ὑπέδειξεν ὁ Θεός. Ἀποτέλεσμα τῆς αὐτονομήσεως τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ προτιμήσαντος, κατά τήν Ἁγίαν Γραφήν, νά γίνῃ ὡς Θεός, ἀντί νά εἶναι, ὡς ἐδημιουργήθη, υἱός τοῦ Θεοῦ καί κληρονόμος συμπάσης τῆς δημιουργίας, ἦτο νά αἰσθανθῇ ὅτι ἀπώλεσε μαζί μέ τήν υἱότητα καί τήν ἰδιότητα τοῦ κληρονόμου τῆς ἀπεράντου δημιουργίας τοῦ Θεοῦ Πατρός. Μή δυνάμενος δέ νά ἀνθέξῃ τήν διά τῆς ἀποστασίας του ἐπελθοῦσαν πτωχείαν του, ἐπεχείρησε νά ἀναπληρώσῃ τήν ἔλλειψιν τοῦ πλούτου τοῦ παραδείσου διά τῆς ἀποκτήσεως ὅσον τό δυνατόν περισσοτέρων ὑλικῶν ἀγαθῶν.

Ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν καί ζωῆς χορηγός Θεός, γνωρίζων ἐν τῇ πανσοφίᾳ Του τήν καταστρεπτικότητα τῆς πλεονεξίας τοῦ ἐκτροχιασθέντος ἀνθρώπου ἐνέβαλεν εἰς τήν κτίσιν τήν ἱκανότητα τῆς ἀναγεννήσεως καί τῆς κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπον ἀειφορίας τῶν στοιχείων τῆς φύσεως.

Τοιουτοτρόπως τήν παραφωνίαν τοῦ θανάτου ἀποκαθιστᾷ ἡ γέννησις νέας ζωῆς, καί τήν παραφωνίαν τῆς φθορᾶς ἀποκαθιστᾷ ἡ ἀνάπλασις. Ὁ Θεός δέν ἦτο δυνατόν νά παραμείνῃ ἀδρανής ἐνώπιον τῆς φθοροποιοῦ ἐπιρροῆς τοῦ ἐκτροχιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἐναρμονίζει τήν νέαν κατάστασιν πρός τό ἀρχικόν σχέδιον Αὐτοῦ.

Ἐν τούτοις, ὁ ἄνθρωπος, καί κυρίως ὁ σύγχρονος, δέν κατενόησεν ἐπαρκῶς τό ἔργον τοῦ Θεοῦ πρός ἐναρμόνισιν τῆς φθορᾶς τοῦ περιβάλλοντος διά τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν ἀρχικῶν ἰδιοτήτων του καί ἀντί νά ἐναρμονισθῇ πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον ὑποδεικνύει, σύν τοῖς ἄλλοις, τήν ὀλιγάρκειαν καί τήν ἀποφυγήν τῆς σπατάλης τῶν πόρων τῆς κτίσεως, ἤρχισε νά ἐκμεταλλεύεται ληστρικῶς τό περιβάλλον. Ἀλλά ἡ ὑπερεκμετάλλευσις τοῦ περιβάλλοντος ὡδήγησεν εἰς καταστροφήν τῆς ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐμβληθείσης εἰς τήν κτίσιν ἱκανότητος τῆς ἀειφορίας καί ἀναγεννήσεως τῶν πηγῶν της. Χρειάζεται, λοιπόν, ἐναρμόνισις ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά εὐαισθητοποιηθῇ ἡ ἀνθρωπότης ἐνώπιον τῆς διαφαινομένης πλέον προοπτικῆς ὅτι ἡ πλεονεξία μας δύναται νά καταστρέψῃ ὁλοσχερῶς τήν λειτουργίαν τῶν δυνάμεων τῆς φύσεως.

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες παρετήρησαν μέ ἔκστασιν τήν ἁρμονίαν εἰς τό σύμπαν καί τόν ὠνόμασαν κόσμον, δηλαδή κόσμημα. Θαυμάζομεν μαζί τους τήν ἁρμονίαν τῆς φύσεως.

Ἀλλά ἐκεῖ ὅπου ἡ ἔκπληξις συναγωνίζεται τόν θαυμασμόν, εἶναι ἡ κίνησις τῶν ἐμβίων ὄντων. Τά ζῷα καί τά φυτά ὀργανώνονται εἰς βιοσυστήματα, καί ἀλληλοϋπηρετοῦνται θαυμαστῶς καί συμβιώνουν ἁρμονικῶς.

Καί εἰς αὐτήν τήν ὑπέρλαμπρον ἁρμονίαν, ὀχληρά καί βάναυσος προβάλλει ἡ παραφωνία τοῦ ὑπερηφάνου ἀνθρώπου, τοῦ ἀνθρώπου κάθε ἐποχῆς, ὁ ὁποῖος διά τοῦ «Πύργου τῆς Βαβέλ» ἐπιδιώκει ἀνοήτως νά ἐγγίσῃ τήν κορυφήν τοῦ οὐρανοῦ. Καί, ἐνῷ ἀπό τήν ἰδίαν τήν κτίσιν, τήν ὁρατήν καί τήν ἀόρατον, καταρτίζεται αἶνος καί δοξολογία πρός τόν Δημιουργόν, ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, πλήρης πλεονεξίας, καταστρέφει τήν ἰσορροπίαν τῶν βιοτόπων, καί συνακολούθως ὑποβαθμίζει τό φυσικόν περιβάλλον. Ἡ ἄκρατος φιλοχρηματία ἀνατρέπει τήν ἰσορροπίαν τῆς λειτουργίας τῶν κοινωνιῶν καί προκαλεῖ οἰκονομικάς κρίσεις. Ἄν καί τό χρῆμα ἐφευρέθη διά τήν καλλιτέραν λειτουργικότητα τῶν ἀνθρωπίνων συναλλαγῶν, ἡ φιλοχρηματία ὁδηγεῖ εἰς κατάχρησίν του μέ ἀποτέλεσμα κρίσεις, πόνον καί ἀδικίαν. Καί ἀντί νά καλλιεργῆται τό ἦθος καί ἡ ἀρετή, μελετῶνται μέθοδοι κερδοσκοπίας καί ἐκμεταλλεύσεως τοῦ ἄλλου, τοῦ συνανθρώπου, διά ποικίλων ἐφευρημάτων ἀδικίας.

Ἀδελφοί καί τέκνα,

Περιβαλλόμενος εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Περιβάλλον εἶναι τά οἰκοσυστήματα τῆς γῆς. Τά οἰκοσυστήματα, «ὁ ἀγρός τοῦ κόσμου», ἐδημιουργήθησαν ὑπό τοῦ Δημιουργοῦ, καλά λίαν, ὅπως εἴπαμεν. Ἐξισορροποῦν ὅλας τάς ἀνάγκας καί ἐξασφαλίζουν τήν ἀειφορίαν καί τήν συνέχισιν τῆς ζωῆς.

Τόν ἀγρόν τοῦτον τοῦ Θεοῦ ἡ ἀνθρωπότης, μέ τήν ἀλόγιστον συμπεριφοράν της της καταστρέφει, προκαλώντας φαινόμενα ὅπως ἡ ὀπή τοῦ ὄζοντος, ἡ αὔξησις τῆς θερμοκρασίας τῆς γηΐνης ἀτμοσφαίρας, ἡ ἐρημοποίησις περιοχῶν, ἡ μόλυνσις τῶν ὑδάτων, ἡ νέκρωσις τῶν θαλασσῶν, ἡ ἐξαφάνισις ζωϊκῶν καί φυτικῶν εἰδῶν, ἡ τῆξις τῶν πάγων, ἡ προβλεπομένη ὑπό τῶν ἐπιστημόνων ἐξαφάνισις περιοχῶν ξηρᾶς ὑπό τῶν ὑδάτων καί ἄλλα.

Ἀγαπητοί,

Οἰκία μας καί στενόν περιβάλλον μας ἔγινε πλέον ὁλόκληρος ὁ πλανήτης μας. Δέν δυνάμεθα νά ἐνδιαφερώμεθα μόνον διά τό περιβάλλον μιᾶς χώρας ἤ μιᾶς περιοχῆς ἤ τῆς αὐλῆς μας.

Αὐλή μας καί κῆπος μας εἶναι πλέον ὅλη ἡ γῆ καί ἀκόμη περισσότερον καί ἡ περιβάλλουσα τήν γῆν ἀτμόσφαιρα καί στρατόσφαιρα καί ἡ πέριξ τῆς γῆς ζώνη, μέχρι τῆς ὁποίας ἠμποροῦν νά ἐπεκταθοῦν αἱ ἐπεμβάσεις τοῦ ἀνθρώπου, μέ τούς τεχνητούς δορυφόρους καί τά διαστημόπλοια.

Πρέπει νά ἀγαπήσωμεν τήν ὡραιότητα καί τήν ἰσορροπίαν τοῦ πλανητικοῦ μας συστήματος, ὅλων τῶν χωρῶν καί τῶν θαλασσῶν τῆς γῆς, τῶν βουνῶν καί τῶν ποταμῶν. Ὄχι βεβαίως μόνον τήν φύσιν, ἀλλά πρωτίστως ἑαυτούς, τόν ἄνθρωπον «πάσης φυλῆς καί γλώσσης», καί νά εἴμεθα ἀλληλέγγυοι πρός αὐτόν. Τότε μόνον θά ὑπηρετήσωμεν ἐν ἁρμονίᾳ αὐτήν ταύτην τήν ζωήν, τόν «πολιτισμόν τοῦ ἀγροῦ» τοῦ Θεοῦ. Κατά τήν ἡμετέραν ταπεινήν γνώμην καί ἐμπειρικήν ἀποτίμησιν, τοῦτο εἶναι τό ἀληθές νόημα καί περιεχόμενον τῆς οἰκολογίας.

Πρέπει ὁ ἐσωτερικός μας κόσμος νά ἀγαπήσῃ τό ὡραῖον καί τό ὑγιές, τόν «κάλλει ὡραῖον παρά πάντας βροτούς» Κύριον, καί νά ἐνθυμῆται συνεχῶς τήν ἐντολήν Του πρός τούς πρωτοπλάστους, νά ἐργάζωνται καί νά φυλάσσουν τόν ἐπί γῆς παράδεισον. Πρέπει, ἐπί τέλους, νά ἀποκτήσωμεν τό ἀπαραίτητον συλλογικόν πνεῦμα εὐθύνης καί συνεργασίας.

Ἡ μέριμνα διά τήν διάσωσιν τοῦ περιβάλλοντος πρέπει νά μᾶς ἑνώνῃ, μακράν προσωπικῶν ὑλοφρόνων σκοπιμοτήτων καί φιλοδοξιῶν, διότι διαφορετικά, ἐντός μιᾶς μολυσμένης ἀτμοσφαίρας, μιᾶς νεκρωμένης θαλάσσης, μιᾶς διαβρωμένης ξηρᾶς, μιᾶς ὑπερθερμαινομένης γῆς, ἑνός δικτύου ρυπαρῶν ὑδάτων, θά θρηνήσωμεν ὅλοι τόν θανατόν μας.

Ἀπό τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, ἡ Ἁγία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, καί δή τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, καί ἡ ἡμετέρα Μετριότης προσωπικῶς ἐκρίναμεν ὅτι ἔχομεν καθῆκον, ἐν τῇ σωτηριώδει ἀποστολῇ καί διακονίᾳ τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, νά εὐαισθητοποιήσωμεν τήν ἀνθρωπότητα διά τόν κίνδυνον τοῦ ἀνεπανορθώτου κακοῦ, τό ὁποῖον ἐπέρχεται ἀπό τάς ἰδικάς μας πράξεις καί τήν ἰδιοτέλειάν μας.

Εὐχαριστοῦμεν τούς διεθνοῦς φήμης καλλιτέχνας, τόν τενόρον κ. Μάριον Φραγκούλην καί τόν πιανίσταν κ. Eugene Kohn καί τούς συνεργάτας των διά τήν μουσικήν πανδαισίαν τήν ὁποίαν θά μᾶς προσφέρουν, καί εὐχόμεθα εἰς αὐτούς πλήρη τήν ἔμπνευσιν καί τήν καθοδήγησιν τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά μᾶς μύησουν εἰς τήν οὐράνιον καί ὑπερουράνιον συμπαντικήν ἁρμονίαν, εἰς τήν ὁποίαν ὁ Δημιουργός θέλει νά μᾶς ὁδηγήσῃ, διότι Ἐκεῖνος ἀεί ἐναρμονίζει ὅσα ἡ ἀνθρωπίνη κακία καθιστᾷ δυσαρμονικά.

Εἰς ἡμᾶς παραμένει ὡς καθῆκον ἡ καλλιέργεια τοῦ ἀγροῦ τοῦ Θεοῦ. Δέν δυνάμεθα νά ἐπηρεάσωμεν κατ᾽ ἄλλον τρόπον τήν συμπαντικήν ἁρμονίαν, παρά καλλιεργώντας τήν καρδίαν καί τήν θέλησίν μας, ὥστε νά παράγουν ἁρμονικούς παλμούς συντονισμένους μέ τήν ἁρμονίαν τοῦ σύμπαντος. Ὁ καλλιτέχνης καλλιεργεῖ τόν ἀγρόν τῆς τέχνης, καί μᾶς φανερώνει διά τῆς ἡδύτητος τοῦ μουσικοῦ ἀκούσματος πόσον γλυκεῖα καί μοναδική εἶναι ἡ θεϊκή ἁρμονία. Ὁ καλλιεργητής τῆς γῆς στολίζει μέ τά πολύχρωμα ἄνθη καί τούς εὐγεύστους καρπούς τόν κόσμον κατά τό μέτρον τῶν δυνάμεών του. Ἀλλά καί τό μικρόν ἄνθος, τό ὁποῖον φύεται ἐπί τοῦ ὑψηλοῦ ὀροπεδίου καί δέν εἶναι ὁρατόν ἀπό ἀνθρώπινον ὀφθαλμόν, ἐκπληρώνει τόν προορισμόν του νά στολίζῃ τήν δημιουργίαν καί νά ἐμπνέῃ τόν ποιητήν, ὁ ὁποῖος τό βλέπει διά τῆς φαντασίας του.

Ὁ Θεός στολίζει καί ἐναρμονίζει τά πάντα ἐντός τῆς δημιουργίας, θεατά καί ἀθέατα, ἀκουστά καί μή ἀκουστά, διότι ὁ κόσμος τοῦ Θεοῦ εἶναι «καλός λίαν» καί δέν χωρεῖ ἐντός αὐτοῦ καμμία ἀσχημία. Ἄς ἐμπνευσθοῦμε ἀπό τό κάλλος πού συλλαμβάνουν αἱ αἰσθήσεις μας, ὥστε νά τό μετατρέψωμεν εἰς ψυχικόν κάλλος ἐκφραζόμενον διά τῆς ἀγάπης πρός τόν Δημιουργόν, πρός τά ἔμψυχα καί πρός τά ἄψυχα δημιουργήματά Του, πρός τό περιβάλλον μας.

Θά ἠθέλαμε νά κατακλείσωμεν μέ τήν παράγραφον διά τό περιβάλλον ἀπό τήν πρόσφατον Κοινήν Δήλωσιν, τήν ὁποίαν ὑπεγράψαμεν εἰς τά Ἱεροσόλυμα μέ τήν Αὑτοῦ Ἁγιότητα, τόν Πάπαν Φραγκῖσκον:

«Εἶναι βαθεῖα πεποίθησίς μας ὅτι τό μέλλον τῆς ἀνθρωπίνης οἰκογενείας ἐξαρτᾶται ἀπό τό πῶς προστατεύομεν τό δῶρον τῆς κτίσεως, τό ὁποῖον ὁ Δημιουργός μᾶς ἐνεπιστεύθη. Πρέπει νά ἀναγνωρίσωμεν ἐν μετανοίᾳ τήν κακομεταχείρισιν τοῦ πλανήτου μας, ἡ ὁποία ἰσοδυναμεῖ πρός ἁμαρτίαν εἰς τά ὄμματα τοῦ Θεοῦ. Βεβαιοῦμεν τήν εὐθύνην μας καί τήν ὑποχρέωσίν μας νά ἀναπτύξωμεν αἴσθημα ταπεινότητος καί ἐγκρατείας, ὥστε νά αἰσθανώμεθα ὅλοι τήν ἀνάγκην νά σεβώμεθα τήν δημιουργίαν, καί νά τήν προστατεύωμεν μέ φροντίδα. Ἀπό κοινοῦ ὑποσχόμεθα τήν δέσμευσίν μας νά καλλιεργήσωμεν τήν συνείδησιν τῆς φροντίδος διά τήν δημιουργίαν καί τήν μέριμναν διά τήν προστασίαν της, ἐν ὄψει τῆς ἀρνήσεως καί τῆς ἀγνοίας καί ἀπευθυνόμεθα πρός κάθε ἄνθρωπον καλῆς θελήσεως νά σκεφθῇ τρόπον διαβιώσεως ὀλιγώτερον σπάταλον καί περισσότερον λιτόν, ἀποφεύγοντας τήν πλεονεξίαν καί ἐπιδεικνύοντας περισσοτέραν γενναιοδωρίαν διά τήν προστασίαν τοῦ κόσμου τοῦ Θεοῦ καί πρός ὄφελος τοῦ λαοῦ Του».

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν καί σᾶς εὐλογοῦμεν.

---

Γιώργου Λέκκα: i. ΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ, ii. ΜΕΤΑΚΥΛΙΕΤΑΙ, iii. ΜΗΧΑΝΗ ΔΙΑΣΤΡΟΦΗΣ (3 νέα ποιήματα)

June 18, 2014, 2:13 pm

≫ Next: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ]

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ]

$

0

0

ΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ

Τόσους αἰῶνες μετὰ Χριστὸν

κι ἡ ἀνθρωπότητα ἀκόμα νὰ ἀφομοιώσει

πὼς δύναμη χωρὶς ἀντίστοιχη ἀγάπη

εἶναι πάντοτε μιὰ ἐπικίνδυνη

καὶ καλὰ καμουφλαρισμένη ἀδυναμία.

[11.6.14]

ΜΕΤΑΚΥΛΙΕΤΑΙ

Κύριε,

μετακυλίεται

τόσο πολὺ θάνατος

στὶς σχέσεις μας

ποὺ γινόμαστε

ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο

ἡ Κόλασή του

μέχρις ὅτου

βρεθεῖ κάποιος

ποὺ θὰ σοῦ παραδώσει

τὴν ἁλυσίδα τοῦ κακοῦ

καὶ κυρίως

ποὺ θὰ μεσολαβήσει

γιὰ νὰ ἀντιστραφεῖ τὸ ρεῦμα.

[12.6.14]

ΜΗΧΑΝΗ ΔΙΑΣΤΡΟΦΗΣ

Ἀγαπημένε,

ὡς καὶ τὰ λόγια σου μεταχειριστήκαμε

γιὰ νὰ καλύψουμε τὸ πρόσωπό μας

ἔτσι ποὺ νὰ μὴν βλέπουμε

οὔτε καὶ τὸ δικό σου.

[18.6.14]

[Ὁ π. Γεώργιος Α. Λέκκας εἶναι ἄμισθος πρωτοπρεσβύτερος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δημητριάδος]

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ]

June 21, 2014, 4:16 am

≫ Next: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΥΔΡΑΣ]

≪ Previous: Γιώργου Λέκκα: i. ΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ, ii. ΜΕΤΑΚΥΛΙΕΤΑΙ, iii. ΜΗΧΑΝΗ ΔΙΑΣΤΡΟΦΗΣ (3 νέα ποιήματα)

$

0

0

Ὁμιλία

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου

μετά τό πέρας τῆς Δοξολογίας ἐν τῷ Καθεδρικῷ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Ὕδρας

(19 Ἰουνίου 2014) 

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Ἐφραίμ,

Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,

Ἐντιμότατε καί ἀγαπητέ κύριε Δήμαρχε  καί λοιποί ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν ἀρχῶν,

Ἀγαπητοί μας Ὑδραῖοι,

Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός διά τήν ἡμετέραν Μετριότητα, τόν Πατριάρχην τοῦ Γένους προσωπικῶς, ἀλλά καί διά ἐσᾶς ὅλους, διότι τό φυσικόν φῶς τό ὁποῖον περιλούζει τήν ὡραιοτάτην καί ἱστορικήν αὐτήν νῆσον, ἀκόμη καί κατά τάς ἡμέρας τοῦ χειμῶνος, σήμερον εἶναι ἐντονώτερον καί λάμπει εἰς τά προσφιλῆ πρόσωπα ὅλων. Φῶς, λοιπόν, ἔχομεν σήμερον. Διότι ἐπικοινωνοῦμεν ὑπό τό φῶς τοῦ θέρους, ὑπό τό φῶς τῆς ἀγάπης. Φῶς καί ἀγάπη εἶναι αἱ δύο καταστάσεις, αἱ ὁποῖαι ταυτίζονται πρός τόν Θεόν. Ὁ Θεός εἶναι φῶς ἀπρόσιτον, ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη.

Ἐξ ἀγάπης πολλῆς κινηθέντες καί ἡμεῖς ἤλθομεν ἐκ τῆς ἕδρας τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, συνεχίζοντες ἐπί τά ἴχνη τοῦ ἐν Πατριάρχαις ἀοιδίμου προκατόχου ἡμῶν Προκοπίου Πελεκάση, ἐπισκεφθέντος τήν νῆσον σας κατά τό ἔτος 1801, ἤλθομεν, λέγομεν, εἰς τήν ὡραίαν Ὕδραν, διά νά εὕρωμεν ἠγαπημένους καί ἡνωμένους ὅλους τούς Ὑδραίους, τούς ἀπογόνους θρυλικῶν ἡρώων ναυτικῶν, οἱ ὁποῖοι συνέβαλον θυσιαστικῶς εἰς τήν κατάκτησιν τοῦ ἀγαθοῦ τῆς ἐλευθερίας. Ἤλθομεν, κομίζοντες ἀγάπην ἐκ τῆς ἀκενώτου Πηγῆς τῆς ἀγάπης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καί συγχρόνως φῶς ἐκ τοῦ ἀειφώτου Φαναρίου, εἰς ἐσᾶς οἱ ὁποῖοι ἔχετε πάντοτε φῶς ἡλίου, ἀλλά καί ἐσωτερικόν φῶς καρδίας καί ζωῆς. 

Οἱ Ὑδραῖοι ἀποτελεῖτε τόν ἔμψυχον θησαυρόν ἀγάπης καί φωτός , διό καί βλέποντες τά φωτεινά πρόσωπά σας σήμερον, ἔχομεν ἐνώπιόν μας αὐτόν τοῦτον τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ Ὁποῖος ἦλθεν εἰς τόν κόσμον ἀποσταλείς ὑπό τοῦ Πατρός καί ἐπλήρωσε «πᾶσαν τήν οἰκονομίαν», καί μᾶς ἔδωκε τά ἐφόδια ἐκεῖνα διά νά εἰσέλθωμεν «πλήρεις χάριτος καί ἀληθείας» εἰς τήν Βασιλείαν Του, καί νά κατοικήσωμεν ἐν τῷ ἀνεσπέρῳ φωτί Αὐτοῦ.

Πολλά γνωρίζοντες, ἔκ τε τῆς μελέτης καί ἐκ τῶν προσωπικῶν ἐπικοινωνιῶν διά τήν ἱστορικήν πορείαν τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἐχούσης ὡς πρῶτον μηνυτήν καί κήρυκα τοῦ Εὐαγγελίου τόν ἅγιον ἀπόστολον Κρίσπον, χαίρομεν εἰλικρινῶς, παραγματοποιοῦντες τόν πόθον ἡμῶν νά ἴδωμεν καί θαυμάσωμεν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τήν παραδοσιακήν πίστιν καί τήν γνησίαν ἀφοσίωσίν σας πρός τά ἱερά θέσμια τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους.

Οὐδόλως ἐκφεύγει τῆς μνήμης ἡμῶν ἡ διαχρονικῶς ἐγνωσμένη καί ποικιλοτρόπως ἐκφρασθεῖσα προσφορά τῶν λίαν δραστηρίων καί εὐλαβῶν Ὑδραίων ναυτικῶν, μαρτυρουμένη ἄλλωστε καί ἐκ τῆς ἐξαιρέτου οἰκιστικῆς παρουσίας τῶν χαρακτηριστικῶν κτηρίων, ἀλλά καί ἐκ τῆς θαυμαστῆς πληθύος τῶν μικρῶν καί μεγάλων Ἱερῶν Ναῶν, Μονῶν καί ἐξωκκλησίων, διά τῶν ὁποίων στεφανοῦνται αἱ ἀκρώρειαι καί τά ὑψώματα τῆς κατ᾿ ἐξοχήν νησιωτικῆς ταύτης Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Κέντρον τῆς θρησκευτικῆς καί κοινωνικῆς ζωῆς τῶν Ὀρθοδόξων Ὑδραίων τυγχάνει ὁ περίκλυτος καί ἱστορικός οὗτος ναός τῆς Κοιμήσεως τῆς Κυρίας Θεοτόκου, τῶν Ὑδραίων, οἱ ὁποῖοι ἔχοντες ὑπ᾿ ὄψιν των τό τοῦ Θουκυδίδου «μέγα τό τῆς θαλάσσης κράτος» (Θουκ. Ἱστορία, 1, 143), ὤργωσαν κυριολεκτικῶς τά πελάγη τῆς ὑδρογείου, ἀναδειχθέντες ἐμπειρότατοι θαλασσοκράτορες, ἔχοντες τήν ἐλπίδα εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ ἀληθής Κυβερνήτης κάθε ἐπιτηδεύματος, καί μάλιστα τῶν ἐν θαλάσσαις καλῶς πλεόντων.

Ἡ διαπίστωσις ὅτι ἡ ὑπό τήν πεπνυμένην ποιμαντορικήν σύνεσιν τῆς ὑμετέρας ἀγαπητῆς Ἱερότητος, ἀδελφέ ἅγιε Ὕδρας κύριε Ἐφραίμ, ἱερά αὕτη Ἐπαρχία ἀντιπαραβάλλεται ὡς πρός τό πλῆθος τῶν ἐν αὐτῇ Ἱερῶν Μονῶν καί Ἡσυχαστηρίων πρός τό Ἅγιον Ὄρος τοῦ Ἄθω, τόν μοναδικόν τοῦτον Ὀρθόδοξον μοναστικόν χῶρον καί καύχημα τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, ἀποτελεῖ μίαν ἰδιαιτέραν εὐλογίαν. Εἰς τό νησιωτικόν τοῦτο σύμπλεγμα τοῦ Σαρωνικοῦ κατέφυγον οἱ ἀρχηγέται τοῦ Κολλυβαδικοῦ κινήματος, οἱ ὅσιοι Μακάριος ὁ Κορίνθου καί Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, καθώς καί ὁ κτίτωρ τῆς ὡς δίκην στεφάνου περιεπούσης τήν Ὕδραν Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ προφήτου Ἠλιού γέρων Ἱερόθεος, καί διά τῆς ὁσιακῆς βιοτῆς καί πολιτείας, ἀλλά καί διά τῆς διδασκαλίας καί τοῦ κηρύγματός των, ἑδραίωσαν τήν πίστιν, ἐμόρφωσαν τό ἦθος, ἀνέπτυξαν τό φρόνημα τῶν κατοίκων, καί ἔμειναν παρ᾿ αὐτοῖς, καί ἀποτελοῦν μέχρι σήμερον σημεῖον ἀναφορᾶς. Ἕπεται μακρά συνέχεια ἀνδρῶν θεοφιλῶν καί προσώπων προσφορᾶς. Εἶναι δέ γνωστόν, ὅτι  ἐκ τῶν σπλάγχνων τῶν νήσων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ταύτης ἐξήνθησαν ὡς πανεύοσμα ρόδα οἱ Νεομάρτυρες Κωνσταντῖνος, Νικόλαος, Σταμάτιος καί Ἰωάννης, ἀλλά καί ἐδραστηριοποιήθησαν οἱ θαυματουργοί Ἱεράρχαι Διονύσιος Αἰγίνης καί ὁ ἐν ἐσχάτοις τοῖς χρόνοις θαυματουργός ἅγιος Νεκτάριος.

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, εὐλαβέστατοι Ὑδραῖοι,

Ὅ,τι καλόν καί ἄν κατορθώσωμεν ἐπί τῆς γῆς, ἐάν δέν ἔχῃ τήν σφραγῖδα τοῦ Θεοῦ, θά ἔχῃ ἀναγκαστικῶς καί ἡμερομηνίαν λήξεως, διότι δέν μετέχει τῆς αἰωνιότητος, τῆς ὁποίας μόνον ἐν τῷ Θεῷ ζῶντες προγευόμεθα, ἔτι ζῶντες ἐπί τῆς γῆς.

Διά τοῦτο προτρεπόμεθα ὅλους πατρικῶς νά ἀγαπᾶτε ἐν ἐπιγνώσει τήν Ἐκκλησίαν, τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μας. Μᾶς τήν ἐχάρισεν ὁ Φιλάνθρωπος Κύριος, ἀφοῦ τήν ἐθεμελίωσε μέ τό ἴδιον τό τίμιον Αἷμα Του, οὕτως ὥστε νά μᾶς δώσῃ τήν εὐκαιρίαν νά κληρονομήσωμεν τά ἐπίγεια καί τά ἐπουράνια ἀγαθά. Ὅλα μᾶς ἐπιτρέπει ἡ ἀγάπη Του νά τά ἀπολαύσωμεν, πλήν τῆς ἁμαρτίας. Καί τοῦτο ὄχι διότι ὁ Κύριος προσβάλλεται κατά τήν φύσιν καί τήν οὐσίαν Του ἀπό οἱανδήποτε ἰδικήν μας ἁμαρτίαν, ἀλλά διότι ἐπιθυμεῖ νά μᾶς δωρήσῃ τήν ἄφθαρτον δόξαν τοῦ παραδείσου, μαζί μέ ὅλους τούς Ἁγίους Του, σύν πᾶσι τοῖς Ἁγίοις, ταῖς πρεσβείαις καί τῇ μεσιτείᾳ αὐτῶν.

Ἡ ζωή καί ὁ βίος μας πολλάκις γίνονται δύσβατοι καί ἀβίωτοι ἐμπρός εἰς τάς κρίσεις τάς ὁποίας ἀντιμετωπίζομεν. Κρίσεις ἰδεῶν, κρίσεις ὑλικάς, κρίσεις πνευματικάς, κρίσεις ζωῆς καί κρίσεις μεριμνῶν καί ἀσφαλείας τοῦ βίου ἀπό τούς καθ᾿ ἡμέραν ἐλλοχεύοντας κινδύνους τοῦ κακοῦ καί τῆς φύσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ρέπει πάντοτε πρός τό πονηρόν. Αἱ κρίσεις αὐταί μᾶς καταβάλλουν ἐνίοτε μέ τά ποικίλα προβλήματα καί τά ἄγχη των. Ἐκ τῆς ποιμαντικῆς ἐμπειρίας μας σᾶς λέγομεν ὅτι χωρίς τόν Θεόν οὐδέποτε θά κατορθώσωμεν νά τά ὑπερβῶμεν, καί οὕτως ἀδύναμοι θά ὑποκείμεθα εἰς τά συνεχῆ βλήματα τοῦ πονηροῦ, μέ κίνδυνον νά ἀπολέσωμεν καί τό εὖ ζῆν καί τό κατά Θεόν ζῆν.

Ἰδού διατί ἤλθομεν εἰς τό νησί σας ἐν τῷ φωτί καί τῇ ἀγάπῃ τοῦ Χριστοῦ, διά νά σᾶς κομίσωμεν φῶς ἐλπίδος καί ζωῆς, φῶς Χριστοῦ, τό ὁποῖον φαίνει τοῖς πᾶσι, καί ἀκόμη ἀγάπην, ἀγάπην πολλήν μητρικήν καί στοργικήν, ἐκ τῶν ἀκενώτων σπλάγχνων τῆς Μητρός Ἐκκλησίας. Σᾶς τά κομίζομεν καί σᾶς τά μεταφέρομεν ὡς ἐφόδια ζωῆς καί μνήμης τῆς διελεύσεως ἐντεῦθεν τοῦ Πατριάρχου τοῦ σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, τοῦ ὅλου μυστηρίου τῆς ζωῆς, τοῦ κορυφουμένου ἐν τῇ ἀγάπῃ καί ἐν τῇ ἀπολαύσει τοῦ φωτός.

Εὐχαριστοῦντες ἐκ βαθέων διά τήν λαμπράν καί ἐγκάρδιον ὑποδοχήν σας καί δι᾿ ὅλας τάς ἐκδηλώσεις βαθέος σεβασμοῦ καί ἀγάπης πρός τήν ἡμετέραν Μετριότητα, καταστέφομεν ὅλους σας καί ἕνα ἕκαστον διά τῶν ἐνθέρμων πατρικῶν καί Πατριαρχικῶν εὐχῶν μας, δεόμενοι τοῦ Κυρίου νά εὐλογῇ τά ἔργα τῶν χειρῶν σας καί νά ὁδηγῇ τά βήματά σας πρός τό ὡραῖον, τό μέγα, τό ἀληθινόν, καταπραΰνων καί γαληνεύων τά ἑκάστοτε ὑψούμενα ἀπειλητικῶς κύματα τῶν περιστάσεων τῆς θαλάσσης τοῦ βίου, καταστέφων πάντας διά τῆς ἀκυμάντου καί ἀσαλεύτου εἰρήνης Αὐτοῦ, ἡ ὁποία ὑπερέχει πάντα νοῦν.

Εὐχαριστοῦμεν καί πάλιν, σᾶς εὐλογοῦμεν ὅλους καί δεόμεθα καί ἱκετεύομεν: Κύριε, Κύριε, ἐπίβλεψον ἐξ οὐρανοῦ καί ἴδε, καί κατάρτισαι ἐν παντί ἔργῳ ἀγαθῷ τήν ἄμπελον ταύτην τῆς Ὕδρας καί τῶν Ὑδραίων, ἥν ἐφύτευσεν ἡ πανσθενουργός Δεξιά Σου. Ἀμήν. 

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΥΔΡΑΣ]

June 21, 2014, 4:22 am

≫ Next: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΠΡΟΠΟΣΗ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΑΤΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ]

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ]

$

0

0

Ὁμιλία 

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος  τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὴν Ἐπίσκεψιν Αὐτοῦ εἰς τὸ Δημαρχεῖον Ὕδρας 

(19 Ἰουνίου 2014) 

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ὕδρας, Σπετσῶν καὶ Αἰγίνης κύριε Ἐφραίμ, 

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοὶ Ἀρχιερεῖς, 

Ἐντιμότατε κύριε Δήμαρχε, 

Τέκνα ἐν Κυρίω ἀγαπητά, 

Μὲ αἰσθήματα βαθυτάτης χαρᾶς ἐπισκεπτόμεθα τὴν νῆσον τῆς Ὕδρας καὶ τὸν Δῆμον αὐτῆς καὶ μετὰ πολλῆς συγκινήσεως δεχόμεθα τὴν προσγενομένην εἰς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα τιμὴν τῆς ἀπονομῆς τοῦ τίτλου τοῦ ἐπιτίμου Δημότου τῆς ἱστορικῆς καὶ ἀρχοντικῆς νήσου σας, τῆς ἐρατεινῆς Ὕδρας. Τὴν δεχόμεθα μετὰ συγκινήσεως διότι ὡς νησιῶται καὶ ἡμεῖς, καὶ μάλιστα καταγόμενοι ἀπὸ μιᾶς μικρᾶς νήσου ὡς εἶναι ἡ Ἴμβρος, τρέφομεν ἰδιαιτέραν συμπάθειαν καὶ στοργὴν πρὸς τοὺς νησιώτας, διότι αἰσθανόμεθα μίαν συγγένειαν καὶ οἰκειότητα πρὸς αὐτοὺς ὡς ἀνατραφέντες ἐν τῇ κοινῇ μητρικῇ ἀγκάλῃ τῆς θαλάσσης, ἡ ὁποία προσδίδει εἰς τοὺς ἀνθρώπους ὡρισμένα κοινὰ χαρακτηριστικά, ὅπως εἶναι τὸ ἀνοικτὸν καὶ φιλοπρόοδον πνεῦμα, ἡ γενναιότης καὶ ἡ τόλμη τῆς ψυχῆς. 

Ὅλως ἰδιαιτέρως μᾶς συγκινεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ λίαν τιμητικὸς τίτλος τοῦ ἐπιτίμου Δημότου, τὸν ὁποῖον πρὸ ὀλίγου ἐλάβομεν, ἀπονέμεται εἰς ἡμᾶς ἀπὸ μίαν νῆσον μικρὰν μέν, ἔνδοξον δὲ καὶ περιφανῆ, τῆς ὁποίας τὸ ὄνομα εἶναι εὐφήμως γνωστὸν καὶ σεβαστὸν τοῖς πᾶσι διὰ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν προσφορὰν τῶν εὐγενῶν αὐτῆς κατοίκων εἰς τὸ εὐσεβὲς ἡμῶν Γένος, ἐπιβεβαιωσάντων τὸ καὶ εἴς τινας ἄλλας περιπτώσεις ἰσχῦον, ὅτι οὗτοι δὲν ἔλαβον τὴν δόξαν ἐκ τῆς γενεθλίου γῆς ἀλλὰ αὐτοὶ προσέφερον εἰς αὐτὴν δόξαν καὶ τιμὴν διὰ τῆς ζωῆς καὶ τῶν κατορθωμάτων αὐτῶν. 

Ἡ ἔνδοξος καὶ λαμπρὰ ἱστορία τῆς νήσου μας ἀνάγεται μὲν εἰς τοὺς προϊστορικοὺς χρόνους, συνεχίζεται δὲ ἀδιάπτωτος μέχρι τῆς σήμερον. Διότι τὰ τέκνα αὐτῆς, ἅπαντες ὑμεῖς οἱ προσφιλεῖς ἀπὸ τῆς σήμερον συμπολῖται τῆς ἡμετέρας Μετριότητος, δὲν ἐπανεπαύθητε ἁπλῶς εἰς τὰς δάφνας τοῦ παρελθόντος, πολλῷ δὲ μᾶλλον δὲν ἐλησμονήσατε αὐτὰς διαγράψαντες ταύτας ἐκ τῆς συλλογικῆς μνήμης σας, ἀλλ᾽ ἐτιμήσατε τὴν ἱστορίαν τῶν πατέρων σας, σεβόμενοι τοὺς προγόνους σας καὶ ἀναδεικνύοντες τὴν μεγίστην προσφορὰν αὐτῶν εἰς τὸ Γένος καὶ τοὺς ἀγῶνας αὐτοῦ.

Τὸ τοιοῦτον γίνεται εὐκόλως ἀντιληπτὸν ἐὰν στρέψῃ κανεὶς τὸ βλέμμα εἰς τὴν νῆσον τῆς Ὕδρας καὶ δὴ εἰς τὴν πρωτεύουσαν αὐτῆς, ὅπου τὰ ἀρχοντικὰ κτίσματα δὲν μαρτυροῦν μόνον τὸν πλοῦτον τῶν Ὑδραίων, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀγάπην αὐτῶν πρὸς τὸ ὡραῖον καὶ τὸν σεβασμόν των εἰς τὸ περιβάλλον καὶ τὴν ἱστορίαν τοῦ τόπου των. Γίνεται τοῦτο εὐκόλως ἀντιληπτὸν εἰς τὸν ἐπισκέπτην τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ καὶ Βυζαντινοῦ Μουσείου, τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου τῆς Ὕδρας καὶ τῶν ἱστορικῶν οἰκιῶν τῆς περιφήμου οἰκογενείας Κουντουριώτου, ἀλλὰ καὶ τῆς ναυτικῆς Ἀκαδημίας, ἡ ὁποία συνεχίζει τὴν λαμπρὰν παράδοσιν τῶν σπουδαίων καὶ τολμηρῶν ναυτικῶν τῆς Ὕδρας. 

Ταῦτα πάντα ὅμως συνδυάζονται ἁρμονικῶς μὲ τὰ εὐγενῆ καὶ φιλόξενα αἰσθήματα τῶν κατοίκων τῆς νήσου, οἱ ὁποῖοι ὑποδέχονται τοὺς ἐπισκέπτας των «ὑπτίαις χερσίν», ὅπως ἡ θάλασσα ἡ ὁποία περιβάλλει τὴν Ὕδραν, καὶ τοὺς ξεναγοῦν εἰς τὰ ἀξιοθέατά της καὶ εἰς τὴν ἱστορίαν της. 

Δικαίως ἡ Ὕδρα καυχᾶται διὰ τοὺς τολμηροὺς καὶ γενναίους ναυμάχους της, οἱ ὁποῖοι ἔθεσαν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ Γένους ὄχι μόνον τὴν περιουσίαν των ἀλλὰ καὶ αὐτὴν ταύτην τὴν ζωήν των, γράψαντες διὰ τῆς τόλμης καὶ τῆς γενναιότητός των ὑπερόχους σελίδας ἡρωϊσμοῦ καὶ ἀνεξιτήλως τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἐν τῇ βίβλῳ τῆς ἀδεκάστου Ἱστορίας. 

Καὶ ἐὰν ἡ προσφορὰ τῶν τέκνων της εἰς τὸ εὐσεβὲς Γένος μας ὑπῆρξεν ὄντως μεγίστη, οὐδόλως εὐκαταφρόνητος τυγχάνει καὶ ἡ προσφορά των εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Διὰ τοῦτο καὶ δικαίως δύναται νὰ σεμνύνεται ἡ Ὕδρα, διότι ἐξ αὐτῆς προῆλθεν ὁ κατὰ τὸν 7ον αἰῶνα πλοηγήσας τὴν νοητὴν ὁλκάδα τῆς Ἐκκλησίας ἐν ἁγίοις προκάτοχος ἡμῶν Θωμᾶς, ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως• εἰς ταύτην ἐμόνασε καὶ ὁ λόγιος μητροπολίτης Κορίνθου καὶ ἐκ τῶν ἡγετικῶν μορφῶν τῆς πνευματικῆς ἀναγεννήσεως τοῦ 18ου αἰῶνος, ἅγιος Μακάριος ὁ Νοταρᾶς, καὶ ἐδῶ συνηντήθη μετὰ τοῦ λαϊκοῦ εἰσέτι καὶ μετέπειτα μοναχοῦ καὶ πνευματικοῦ συναγωνιστοῦ αὐτοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου• ἀλλὰ καὶ εἰς αὐτὴν ἐγεννήθη καὶ ἀνετράφη ὁ μετέπειτα ὁμολογητὴς τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐν Ρόδῳ μαρτυρήσας ἅγιος νεομάρτυς Κωνσταντῖνος, ὁ Ὑδραῖος. Τὴν εὐσέβειαν ἄλλωστε τῶν Ὑδραίων μαρτυροῦν καὶ αἱ ἐν τῇ νήσῳ σωζόμεναι πολυάριθμοι ἱεραὶ Μοναί, εἰς τὰς ὁποίας ἠσκήθησαν ἀνὰ τοὺς αἰῶνας εὐσεβεῖς λάτρεις τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἡσυχίας, καὶ ἀνῆλθον ἐντεῦθεν, διὰ τῆς νοητῆς κλίμακος τῶν πνευματικῶν ἀγώνων καὶ παλαισμάτων, εἰς τὸν οὐρανόν. 

Ἡ εὐγένεια καὶ ἡ εὐσέβεια τῶν κατοίκων τῆς Ὕδρας συνδυάζεται ἁρμονικῶς μὲ τὴν ἀγάπην καὶ τὴν εὐαισθησίαν διὰ τὸ φυσικὸν περιβάλλον. Ὁ δωρεοδότης Θεὸς σᾶς ἐχάρισε κάλλος φυσικὸν καὶ πλοῦτον χλωρίδος καὶ πανίδος, διὰ τὴν προστασίαν καὶ διαφύλαξιν τοῦ ὁποίου ἀξιεπαίνως φροντίζετε. Ἡ ἡμετέρα Μετριότης ἔσχε πρὸ δεκαετίας τὴν τιμὴν νὰ λάβῃ τὸν τίτλον τοῦ Ἐπιτίμου προέδρου τοῦ δραστηρίου Συλλόγου Οἰκολόγων Ὕδρας καὶ ἔκτοτε παρακολουθεῖ τὰς ἀναλαμβανομένας ὑπ᾽ αὐτοῦ πρωτοβουλίας καὶ δράσεις πρὸς διαφύλαξιν τοῦ πλούτου τῆς βιοποικιλότητος καὶ τοῦ φυσικοῦ κάλλους τῆς νήσου, ἀλλὰ καὶ γενικώτερον διὰ τῆς δραστηριοποιήσεως αὐτοῦ εἰς θέματα ἁπτόμενα τῆς προστασίας τοῦ πολιτισμικοῦ πλούτου αὐτῆς, ὡς τοῦ ἀρχαιολογικοῦ τοῦ κρυπτομένου εἰς τὰ βάθη τῆς θαλάσσης, τοῦ προερχομένου ἀπὸ τῶν ναυαγίων, καὶ κινδυνεύοντος καὶ τούτου ἐκ τῶν ἀρχαιοκαπήλων. 

Πάντα ταῦτα ἔχουν καταστήσει τὴν Ὕδραν πόλον ἕλξεως ἐπισκεπτῶν ἐντεῦθεν καὶ ἀλλαχόθεν ἐρχομένων διὰ νὰ ἀπολαύσουν τὸ φυσικὸν αὐτῆς κάλλος, νὰ γνωρίσουν τὴν λαμπρὰν ἱστορίαν της, νὰ θαυμάσουν τὴν ἐξαίρετον ἀρχιτεκτονικὴν τῶν κτισμάτων της, καὶ νὰ περιέλθουν τὰς ρύμας καὶ τὰς ὁδοὺς αὐτῆς ἐλευθέρας παντὸς τροχοφόρου, ρυπαίνοντος τὴν ἀτμόσφαιραν καὶ προκαλοῦντος θορύβους διακόπτοντας τὴν γαλήνην τῆς φύσεως καὶ τοὺς εὐχαρίστους ἤχους αὐτῆς, καὶ νὰ ἀναπαυθοῦν ἐκ τῶν κόπων καὶ τῶν μεριμνῶν τῆς καθημερινότητος, αἱ ὁποῖαι ἐπιβαρύνουν ἰδιαιτέρως τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον, καὶ δυστυχῶς ἐνίοτε διαταράσσουν τὴν ψυχικὴν αὐτοῦ ἠρεμίαν. Τοῦτο ὅμως δὲν ἰσχύει διὰ τὴν νῆσον σας, ἀποτελοῦσαν μίαν εἰκόνα, μίαν ζωγραφιὰν τοῦ παραδείσου, τὸν ὁποῖον δύναται νὰ χαρῇ ὁ ἐπισκέπτης της καὶ τὸν ὁποῖον βεβαίως ἅπαντες οἱ Ὑδραῖοι ἀπολαμβάνουν, χάρις καὶ εἰς τὴν μέριμναν τῶν ἐντίμων ἀρχόντων αὐτῶν μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν φίλτατον κ. Δήμαρχον.

Σᾶς συγχαίρομεν ἀπὸ καρδίας διὰ τὰ ἄχρι τοῦ νῦν ἔργα σας, ἀποβλέποντα εἰς τὴν πρόοδον καὶ τὴν ἀνάδειξιν τῆς νήσου καὶ τὴν εὐημερίαν τῶν εὐγενῶν κατοίκων αὐτῆς, καὶ ἐπευλογοῦμεν τὰς προσπαθείας σας χάριν τῆς Ὕδρας καὶ ὅλων τῶν Ὑδραίων, ἀπὸ τῆς σήμερον δὲ καὶ ἀγαπητῶν συμπολιτῶν μας. 

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν καὶ πάλιν καὶ πολλάκις διὰ τὴν τιμητικὴν πρόσκλησιν καὶ τὴν ἀπονεμηθεῖσαν τιμὴν τοῦ Ἐπιτίμου Δημότου Ὕδρας, καὶ εὐχόμεθα νὰ συνεχίσετε τὴν λαμπρὰν παράδοσιν τῶν πατέρων σας, πρὸς δόξαν τῆς εὐκλεοῦς νήσου σας καὶ χαρὰν καὶ καύχησιν ἡμῶν καὶ τῆς Μητρὸς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας.

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΠΡΟΠΟΣΗ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΑΤΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ]

June 21, 2014, 4:36 am

≫ Next: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος "Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία"του Ε.Α.Π. [Γ΄ τόμος / 2012]

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΥΔΡΑΣ]

$

0

0

Πρόποσις 

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου

 κατὰ τὸ πρὸς τιμὴν Αὐτοῦ Δεῖπνον τοῦ Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν 

(19 Ἰουνίου 2014) 

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,

Ἐντιμολογιώτατε κύριε Γρηγόριε Σκαλκέα, Πρόεδρε, καὶ ἐντιμότατα μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν,

Ἐλλόγιμοι ἐρευνηταί,

Ἐκλεκτοί συνδαιτυμόνες,

Μετὰ πολλῆς τῆς χαρᾶς συναντώμεθα μετὰ πάντων ὑμῶν κατὰ τὴν παροῦσαν ἑσπέραν, παρὰ θῖν᾿ ἁλός, κατόπιν εὐγενοῦς καὶ φιλόφρονος προσκλήσεως τοῦ Προέδρου ὑμῶν, Ἐντιμολογιωτάτου Καθηγητοῦ καὶ Ἀκαδημαϊκοῦ κ. Γρηγορίου Σκαλκέα, Ἄρχοντος Μ. Ρεφερενδαρίου τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, καὶ τῶν Ἐλλογιμωτάτων συνεργατῶν αὐτοῦ. Συναντώμεθα παρὰ θῖν᾿ ἁλός, ἀλλὰ ἡ σκέψις ἡμῶν ἀνέρχεται εἰς τὸ εὐφήμως γνωστὸν Κέντρον Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν, τὸ κείμενον ὑπό τήν σκιὰν τοῦ περιφήμου ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων, ὄρους τῶν Ἀθηνῶν, τοῦ μελιχροῦ Ὑμηττοῦ, ὅπως τὸ ὀνομάζει ὁ λόγιος Μητροπολίτης Ἀθηνῶν Μιχαὴλ ὁ Χωνιάτης, ἐκεῖ ὅπου φίλεργοι μέλισσαι συλλέγουν ἐκ τῶν ἀνθέων τὸ ἡδύτατον μέλι, εἰς τροφὴν καὶ τέρψιν τῶν ἀνθρώπων. Ὁ νοῦς μας ἀνέρχεται εἰς τὴν ἐπιστημονικὴν ταύτην κυψέλην, εἰς τὴν ὁποίαν πλειὰς ἐκλεκτῶν καὶ διαπρεπῶν ἐπιστημόνων, ὡς ἄλλαι φίλεργοι μέλισσαι, διεξάγουν πρωτοποριακὴν ἔρευναν εἰς ποικίλους τομεῖς τῶν Ἰατροβιολογικῶν ἐπιστημῶν, στοχεύοντες εἰς τήν ἀριστείαν καὶ εἰς τὴν ἀπ᾿ αὐτῆς ὠφέλειαν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου.

Χαίρομεν δὲ ὅλως ἰδιαιτέρως πληροφορούμενοι ὅτι κατὰ τὴν δεκαετῆ λειτουργίαν του τὸ Ἵδρυμα τοῦτο παρήγαγε πλουσίους ἐπιστημονικοὺς καρπούς, καὶ προσέφερεν ἰδανικὸν ἐρευνητικὸν περιβάλλον διὰ τὴν κατάρτισιν νέων ἐπιστημόνων καὶ ἐρευνητῶν, τόσον ἐξ Ἑλλάδος ὅσον καὶ ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ. Χαίρομεν ὅμως καὶ διὰ τὸ ἐπιδεικνυόμενον ὑφ᾽ ὑμῶν, τῶν μελῶν τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου καὶ τῶν ἐρευνητῶν, ἐνδιαφέρον διὰ θέματα ἀπασχολοῦντα καὶ προβληματίζοντα τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον, ὡς τὰ θέματα τῆς ἐνεργείας καὶ τοῦ περιβάλλοντος, ἡ σχέσις τῶν ὁποίων μετὰ τῆς ἀνθρωπίνης ὑγείας ἀπετέλεσε τὸ ἀντικείμενον τῆς πραγματοποιηθείσης κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτὰς Ἡμερίδος τοῦ Ἱδρύματός σας.

Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ὡς καλῶς γνωρίζετε καὶ ὡς εἴχομεν τὴν εὐκαιρίαν νὰ ὑπενθυμίσωμεν καὶ χθὲς κατὰ τὴν ὁμιλίαν μας, ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν τονίζει τὴν ἀναγκαιότητα τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, ὄχι μόνον ὡς τοῦ δωρηθέντος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κοινοῦ οἴκου ἁπάντων τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῶν τραγικῶν συνεπειῶν τὰς ὁποίας ἔχει ἡ κατάχρησις καὶ καταστροφή του διὰ τὴν ὑγείαν καὶ αὐτὴν ταύτην τὴν ἀνθρωπίνην ὕπαρξιν καὶ ἐπιβίωσιν. Εὐελπιστοῦμεν δὲ καὶ εὐχόμεθα ἡ πραγματοποιουμένη ἐν τῷ Ἱδρύματι τούτῳ ἔρευνα νὰ συμβάλῃ εἰς τὴν εὐαισθητοποίησιν κατὰ τὸ δυνατὸν περισσοτέρων ἀνθρώπων εἰς τὰ σοβαρώτατα θέματα τὰ ὁποῖα ἐρευνᾶτε, ὡς αὐτὸ τῶν ἐπιπτώσεων τῆς μὴ ὀρθολογικῆς διαχειρίσεως τῆς ἐνεργείας καὶ τῶν πηγῶν της εἰς τὸ περιβάλλον καὶ εἰς τὴν ὑγείαν, ἅμα δὲ καὶ εἰς τὴν ἀφύπνισιν τῶν συνειδήσεων τῶν κρατούντων καὶ ἐπηρεαζόντων τὸν κόσμον καὶ τὰς ἀποφάσεις αὐτοῦ, προκειμένου νὰ μὴ παραδώσωμεν εἰς τὰς νεωτέρας γενεὰς τὸν καλῶς λίαν κτισθένα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κόσμον κατεστραμμένον καὶ ἀβίωτον, τόσον διὰ τὸν ἄνθρωπον ὅσον καὶ διὰ τὰ λοιπὰ ἔμβια ὄντα καὶ τὴν χλωρίδα καὶ πανίδα.

Κατακλείοντες, ἐπιθυμοῦμεν νὰ εὐχαριστήσωμεν ἀπὸ καρδίας ὅλα τὰ μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἰδίᾳ δὲ τὸν φίλτατον πρόεδρον αὐτοῦ Ἐντιμολογιώτατον καθηγητὴν καὶ Ἀκαδημαϊκὸν κύριον Γρηγόριον Σκαλκέαν, διὰ τὴν ἀπευθυνθεῖσαν πρὸς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα εὐγενῆ πρόσκλησιν νὰ προσέλθωμεν καὶ νὰ ὁμιλήσωμεν εἰς τὴν ἐπίσημον ἔναρξιν τοῦ Συνεδρίου κατὰ τὴν προλαβοῦσαν ἑσπέραν καὶ νὰ ἀπολαύσωμεν τὰς ὡραιοτάτας μελωδίας εἰς τὸ ἱστορικὸν Ὠδεῖον Ἡρώδου τοῦ Ἀττικοῦ. Ἀκόμη εὐχαριστοῦμεν διὰ τὴν παρατιθεμένην κατὰ τὴν ὥραν ταύτην δεξίωσιν πρὸς τιμὴν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος, ἡ ὁποία προσφέρει εἰς ἡμᾶς τὴν χαρὰν τῆς ἀμέσου ἐπικοινωνίας καὶ συναναστροφῆς μὲ τὰς διακεκριμένας προσωπικότητάς σας.

 Εὐχόμεθα δὲ ὁ δοὺς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τὴν ἐπιστήμην «ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ» νὰ εὐλογῇ δαψιλῶς τοὺς ὑμετέρους καὶ τῶν ἀξίων συνεργατῶν τοῦ Ἱδρύματος ἐρευνητικοὺς πόνους, πρὸς κοινὴν ὠφέλειαν καὶ ἔπαινον τοῦ Γένους ἡμῶν καὶ ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητος.

Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος "Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία"του Ε.Α.Π. [Γ΄ τόμος / 2012]

June 22, 2014, 7:30 am

≫ Next: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΣΙΝΑΣΣΟ]

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΠΡΟΠΟΣΗ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΑΤΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ]

$

0

0

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΣΙΝΑΣΣΟ]

June 23, 2014, 8:14 am

≫ Next: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΕΥΜΟΡΦΟΧΩΡΙΟ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ]

≪ Previous: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος "Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία"του Ε.Α.Π. [Γ΄ τόμος / 2012]

$

0

0

Ὁμιλία 

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὸν Ἑσπερινὸν ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῶν Ἁγ. Κωνσταντίνου καί Ἑλένης Σινασσοῦ 

(Σάββατον, 21 Ἰουνίου 2014)

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί, 

Ἐξοχώτατοι, 

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, εὐλαβεῖς συμπροσκυνηταὶ τῆς ἁγιοτόκου Καππαδοκικῆς γῆς, 

 Ἀκολουθήσαντες, διὰ μίαν ἀκόμη φοράν, τὴν προτροπὴν τοῦ ἱεροῦ ὑμνογράφου «κυκλώσατε, λαοί, Σιὼν καὶ περιλάβετε αὐτήν• καὶ δότε δόξαν ἐν αὐτῇ τῷ ἀναστάντι ἐκ νεκρῶν», ἐκυκλώσαμεν καὶ ἡμεῖς τὴν νοητὴν Σιών, τὸ ἱερὸν θυσιαστήριον τοῦ ναοῦ τούτου τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης Σινασσοῦ, καὶ ἐδώκαμεν δόξαν τῷ ἀναστάντι ἐκ νεκρῶν Ἀρχηγῷ καὶ τελειωτῇ τῆς πίστεώς μας. Τὸν εὐχαριστήσαμε, διότι μᾶς ἀξίωσε καὶ ἐφέτος νὰ προσκυνήσουμε εἰς τὸν τόπον τοῦτον τὸν ἅγιον, εἰς τὴν ἁγιοφρούρητον Καππαδοκίαν, καὶ νὰ τελέσουμε τὸν ἑσπερινόν, μὲ τὴν εὐγενῆ ἄδειαν τῶν τοπικῶν ἀρχῶν, εἰς τὸν ἱερὸν τοῦτον ναὸν ὁ ὁποῖος ἀνεπέτασε τὰς πύλας του διὰ νὰ ὑποδεχθῇ ἐγκαρδίως τοὺς προσκυνητὰς ἐξ Ἑλλάδος καὶ ἀλλαχόθεν, διὰ νὰ ὑποδεχθῇ τὰ τέκνα τῶν κτιτόρων, ἀνακαινιστῶν καὶ εὐλαβῶν ἀπογόνων αὐτῶν. 

 Διακόσια ὀγδόντα πέντε ἔτη συμπληρώνονται ἐφέτος ἀπὸ τῆς ἀνεγέρσεως τοῦ ἱεροῦ τούτου ναοῦ καὶ ἑκατὸν ἑξῆντα τέσσαρα ἐκ τῆς ἀνακαινίσεως αὐτοῦ, ὡς μαρτυρεῖ ἡ κτιτορικὴ ἐπιγραφή, καὶ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ δείγματα τῆς εὐσεβείας τῶν Σινασσιτῶν, οἱ ὁποῖοι, ὅπως καὶ οἱ λοιποὶ Καππαδόκαι, οὐδέποτε ἐφείσθησαν χρημάτων, προκειμένου νὰ ἀνεγείρουν ἱεροὺς ναοὺς πρὸς δόξαν τοῦ Θεοῦ καὶ ἔπαινον τῶν ἁγίων του. Διὰ τοὺς Καππαδόκας, ἄλλωστε, κάθε σπήλαιον, κάθε ὀπὴ βράχου ἦτο ἱκανὴ νὰ μετατραπῇ εἰς ναὸν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἦτο ἐπαρκὴς διὰ νὰ κοσμηθῇ διὰ τῶν ὑπερόχων τοιχογραφιῶν, ἔργων ταπεινῶν καὶ ἁπλῶν ἁγιογράφων, οἱ ὁποῖοι καταπλήσσουν μὲ τὴν αὐθεντικότητά τους, συγκινοῦν μὲ τὴν ἀμεσότητα τῶν εἰκόνων τους, ἐντυπωσιάζουν μὲ τὴν ἐφευρετικότητά τους νὰ ἐκμεταλλευθοῦν κάθε ἑκατοστὸν τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς, διὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν ἀγάπην τους πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν προσευχητικήν τους διάθεσιν. 

 Ἡ ὑπομονὴ μὲ τὴν ὁποίαν ἐπεξειργάζοντο τὴν πέτραν καὶ ἀποτύπωναν εἰς αὐτὴν τὰς μορφὰς τῶν ἁγίων ἦτο μία ἄλλη μορφὴ προσευχῆς πρὸς τὸν Θεόν, τὸν δημιουργήσαντα τὸ θαυμάσιον αὐτὸ φυσικὸν περιβάλλον, τὸ ὁποῖον καλεῖ καὶ προσκαλεῖ τὸν ἄνθρωπον νὰ ὑψώσῃ τὰ μάτια του καὶ τὴν ψυχήν του πρὸς τὸν Θεὸν καὶ νὰ προσευχηθῇ, στηρίζων ἐπ᾽ Αὐτὸν ὅλην τὴν μέριμναν τῆς ζωῆς του.

Εἶναι, ἀγαπητοὶ ἀδελφοὶ καὶ εὐλαβεῖς συμπροσκυνηταί, γενικῶς ἀποδεκτόν, ὅτι τὸ φυσικὸν περιβάλλον διαμορφώνει κατὰ μέγα μέρος τὸν χαρακτῆρα τῶν ἐντὸς αὐτοῦ διαβιούντων ἀνθρώπων. Ὡς ἐκ τούτου, τὸ ἀσκητικὸν καὶ ἀπαράκλητον καππαδοκικὸν τοπίον, μὲ τοὺς ὑψιτενεῖς καὶ παραδόξους ψαμμιτικοὺς σχηματισμοὺς καὶ τὰ ἀπειροπληθῆ σπήλαια καὶ τὰς ἡφαιστειογενεῖς τρώγλας, συνέβαλεν ὥστε νὰ δημιουργηθῇ τὸ ἀσκητικὸν φρόνημα τῶν Καππαδοκῶν, τὸ ὁποῖον, συζευχθὲν μὲ τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα, ἀπέδωκεν ἀγλαοὺς καρποὺς εἰς τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν, τὸ ἄπειρον πλῆθος τῶν ἁγίων της, ἀπὸ τῶν μαρτύρων τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων ἕως τῶν ἐπ᾿ ἐσχάτων διαλαμψάντων. Αἱ ἱστορικαὶ ἐναλλαγαὶ ἐπέφεραν ἀναγκαστικῶς τὴν μεταφύτευσιν τοῦ γηγενοῦς Καππαδοκικοῦ πληθυσμοῦ, χωρίς, ἐν τούτοις, αὐτὴ νὰ τοῦ ἀφαιρέσῃ τὸ παραδοσιακὸν ἐκκλησιαστικὸν φρόνημα. Μάλιστα, εἰς τοὺς τόπους τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην νέων ἐγκαταστάσεών τους, μετέφεραν οἱ εὐσεβεῖς Καππαδόκαι καὶ τὸ ἰδιαίτερον αὐτὸ ἦθος, τὸ ἀποπνέον τὴν εὐωδίαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ θυμιάματος τῶν ἐνταῦθα ἀπειροπληθῶν ναῶν, ἀσκητηρίων καὶ ναϋδίων. 

Καὶ εἶναι τοιοῦτον τὸ κάλλος τῆς περιοχῆς αὐτῆς, ὥστε ὅποιος ἔρχεται διὰ μίαν φορὰν ἐνταῦθα ἐπανέρχεται, καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ ἐπιστρέφῃ διαρκῶς διὰ νὰ δύναται «νὰ ἰδεῖ καὶ νὰ ξαναϊδεῖ• ν᾽ ἀργοπορήσει, νὰ στοχαστεῖ καὶ ν᾽ ἀναμετρήσει», κατὰ τοὺς λόγους τοῦ ποιητοῦ Γιώργου Σεφέρη.

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητὰ καὶ περιπόθητα, 

Ἡ περὶ ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἐξηγεῖ τὴν πνευματικὴν ἕλξιν τὴν ὁποίαν ἀσκεῖ εἰς κάθε Ὀρθόδοξον ψυχὴν ἡ εὐλογημένη Καππαδοκικὴ γῆ, καθ᾽ ὅσον καὶ ὁ τόπος ἁγιάζεται ἐκ τῆς παρουσίας τῶν ἁγίων, μεταβαλλόμενος, τρόπόν τινα, εἰς μικρογραφίαν τοῦ οὐρανοῦ, παρὰ τὴν ἐναλλαγὴν τῶν χρόνων καὶ τῶν καιρῶν. 

Αὐτῆς τῆς διαχρονικῆς πνευματικῆς ἕλξεως τῆς Καππαδοκίας θύματα ἑκούσια καὶ ἐμεῖς, θέλουμε νὰ εὑρισκώμεθα ἐδῶ ὅσον γίνεται συχνότερα, καὶ ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν νὰ ἀναμιμνησκώμεθα οἰκοδομητικῶς τῶν ἁγίων προσωπικοτήτων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ νὰ μνημονεύωμεν τὰς μακαρίας ψυχὰς τῶν ἐδῶ ἀναπαυομένων εὐσεβῶν χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ὡς λίπασμα ἀθανασίας λιπαίνουν τὴν κατὰ τὰ ἄλλα ἄγονον καππαδοκικὴν γῆν. 

Καί εἶναι τόσον μεγάλο τὸ βάρος τοῦ παρελθόντος καὶ τῆς ἱστορίας, εἶναι τόσον πολὺ τὸ πλῆθος τῶν ἀναμνήσεων καὶ τῶν μαρτυριῶν τῆς παρουσίας τῶν ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι ἔζησαν ἐπὶ αἰῶνας εἰς τὸν τόπον αὐτόν, ὥστε μᾶς παρασύρει καὶ μᾶς ὁδηγεῖ εἰς ἄλλας ἐποχάς, ὅταν οἱ προπάτορες καὶ οἱ πατέρες μας λειτουργοῦσαν τὰς ἐκκλησίας καὶ τὰ παρεκκλήσια, ἀνήγειραν σχολεῖα διὰ νὰ σπουδάζουν οἱ νεαροὶ βλαστοί των• ὅταν τὰ πλήθη τῶν μοναζόντων πλημμύριζαν μὲ τὰς ψαλμωδίας των τὴν Μονὴν τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῆς Σινασσοῦ καὶ τὰς λοιπὰς Μονὰς καὶ τὰ ἀσκητήρια τῆς Καππαδοκίας• ὅταν οἱ εὐλαβεῖς ἁγιογράφοι ἱστοροῦσαν τὰς μορφὰς τῶν ἁγίων ἐπὶ τῆς πέτρας τὴν ὁποίαν ἐλάξευον μὲ προσοχὴν καὶ εὐλάβειαν διὰ νὰ τὴν μεταμορφώσουν εἰς ναὸν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ ὅταν ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ρῶσσος, ὁ ἅγιος Δημήτριος ἀπὸ τὸ Μιστί, ὁ ἅγιος Δημήτριος, ὁ ἐκ τῆς Νίγδης, ὁ ὅσιος Ἀρσένιος ὁ Καππαδόκης, καὶ ὅλοι οἱ πολυάριθμοι ἅγιοι αὐτοῦ τοῦ ἱεροῦ τόπου, παλαιότεροι καὶ νεώτεροι, περιπατοῦσαν μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ τοὺς παρηγοροῦσαν εἰς τὰς θλίψεις καὶ τὰς δυσκολίας τῆς ζωῆς, καὶ τοὺς προέτρεπαν νά κρατοῦν ζωντανὴν τὴν πίστιν καὶ τὴν εὐλάβειάν τους εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τοὺς ἁγίους του, νὰ προσεύχωνται πρὸς Αὐτὸν διὰ νὰ ἔχουν τὴν εὐλογίαν καὶ τὴν χάριν Του εἰς τὴν ζωήν τους. 

 Τὸ αὐτὸ ἐπαναλαμβάνουν καὶ σήμερα πρὸς ὅλους ἐσᾶς, τὰ τέκνα των, οἱ ὁποῖοι συγκεντρωθήκατε διὰ νὰ συμπροσευχηθῆτε μαζὶ μὲ τὸν Πατριάρχην σας εἰς τὸν ναὸν αὐτὸν τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, τὸ καύχημα τῆς Σινασσοῦ. Σᾶς προτρέπουν νὰ διατηρῆτε τὴν καθαρὰν καὶ γνησίαν πίστιν τῶν πατέρων σας εἰς τὸν Θεόν, διότι μόνον δι᾽ αὐτῆς προοδεύει ἀληθινὰ καὶ εὐτυχεῖ ὁ ἄνθρωπος. Σᾶς προτρέπουν νὰ διατηρῆτε εἰς τὴν ψυχὴν σας πάντοτε τὴν μνήμην τῶν ἱερῶν αὐτῶν τόπων, οἱ ὁποῖοι ἕως τῆς σήμερον ὁμιλοῦν διὰ τὴν εὐγένειαν καὶ τὴν ἀρχοντιὰν τῶν παλαιῶν κατοίκων τους, ὄχι διὰ νὰ λυπῆσθε ἀλλὰ διὰ νὰ σεμνύνεσθε δι᾽ αὐτούς. 

 Ἡ ἰδική τους, βεβαίως, στάσις ἔρχεται εἰς κραυγαλέαν ἀντίθεσιν πρὸς τὴν στάσιν τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐκτοπίσει ὡς περιττὴν τὴν προσευχὴν ἀπὸ τὴν καθημερινήν του ζωὴν καὶ στερεῖται τῆς γλυκύτητος καὶ τῆς παρηγορίας της. Ἐκεῖνοι τότε ἀναζητοῦσαν τὴν ἄνεσιν τῆς ψυχῆς εἰς τὴν ἐπικοινωνίαν μὲ τὸν Θεόν-Πατέρα, εἰς τὴν συνομιλίαν μὲ τὴν Παναγίαν καὶ εἰς τὴν νοερὰν συναναστροφὴν μὲ τοὺς Ἁγίους, τῶν ὁποίων τὰς ἱερὰς μορφὰς ἀπεικόνιζαν εἰς τοὺς ταπεινοὺς καὶ λαξευμένους εἰς τὴν πέτραν ναούς. Ἐμεῖς σήμερα ἀναζητοῦμε τὴν ἄνεσιν εἰς πολυτελεῖς κατοικίας, ἐξωπλισμένας διὰ τῆς συγχρόνου τεχνολογίας καὶ εἰς «μωρὰς καὶ ἀπαιδεύτους ζητήσεις» (Β´ Τιμ. β´ 23), ἀλλὰ δὲν τὴν εὑρίσκομεν εἰς αὐτάς, διότι πάντα ταῦτα μικρὰν μόνον καὶ πρόσκαιρον ἀνάπαυσιν δύνανται νὰ προσφέρουν εἰς τὸν ἄνθρωπον καὶ οὐδὲν πλέον τούτου. 

Διὰ τοῦτο καὶ ἐπισκεπτόμενοι σήμερα προσκυνηματικῶς τὴν Σινασσὸν καὶ τὰ περὶ αὐτὴν μνημεῖα τῆς εὐσεβείας τῶν πατέρων μας, ἂς θελήσουμε νὰ μιμηθοῦμε καὶ ἡμεῖς τὸ παράδειγμά των. Ἂς ἀνταποκρινώμεθα προθύμως εἰς τὴν πρόσκλησιν τοῦ ἱεροῦ ὑμνογράφου καὶ ἂς κυκλοῦμεν τὴν Σιών, ἡ ὁποία δι᾽ ἡμᾶς εἶναι ἡ Μητέρα μας Ἐκκλησία. Ἂς ἔχουμε ὡς κέντρον τῆς ζωῆς μας, ὅπως καὶ οἱ πατέρες μας, τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, ἐντὸς τοῦ ὁποίου τελεσιουργοῦνται τὰ ὑπερφυῆ μυστήρια τῆς πίστεώς μας, ἐντὸς τοῦ ὁποίου καθαγιάζεται ἡ ζωή μας, ἀπὸ τῆς ἐλεύσεως μέχρι καὶ τῆς ἀναχωρήσεώς μας ἀπὸ τὸν κόσμον τοῦτον. Ἂς καταστήσουμε τὴν προσευχὴν πρὸς τὸν Θεὸν διαρκῆ σύντροφον τῆς ζωῆς μας καὶ εἰς τὰς εὐχαρίστους καὶ εἰς τὰς λυπηρὰς αὐτῆς στιγμάς, ὅπως ἔπραττον καὶ οἱ πατέρες μας, ἰδίᾳ δὲ οἱ ἐν ἁπάσῃ τῇ Καππαδοκίᾳ ἐν προσευχῇ καὶ ἀγρυπνίᾳ διαλάμψαντες ὅσιοι θεοφόροι πατέρες. 

Τὴν καθολικὴν αὐτὴν πίστιν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας καὶ ἡμεῖς ἀκολουθοῦντες, «ἐλθόντες ἐπὶ τὴν ἡλίου δύσιν καὶ ἰδόντες φῶς ἑσπερινόν, ὑμνοῦμεν Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν» εἰς τὸν ἐρειπωμένον ναὸν τῶν ἐνδόξων βασιλέων καὶ ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, καὶ δεόμεθα τοῦ Παναγάθου Τριαδικοῦ Θεοῦ, νὰ ἀναπαύσῃ τὰς μακαρίας ψυχὰς πάντων τῶν Ὀρθοδόξων Σινασσιτῶν, οἱ ὁποῖοι ἀσφαλῶς καὶ θὰ ἀγάλλωνται βλέποντες οὐρανόθεν τὴν ἀποψινὴν λατρευτικὴν μας σύναξιν μετὰ ἀπὸ 90 χρόνια ἀχρηστίας καὶ ἀναγκαστικῆς σιωπῆς τοῦ ἱεροῦ τούτου σεβάσματος. Ὤ! καὶ νὰ ἠμποροῦσαν νὰ ὁμιλήσουν οἱ περιβάλλοντες ἡμᾶς γυμνοὶ τοῖχοι τῆς πάλαι ποτὲ λαμπρᾶς αὐτῆς ἐκκλησίας! Πόσα ἀξιοθαύμαστα θὰ μᾶς διηγοῦντο, τὰ ὁποῖα διεδραματίσθησαν καὶ ἐτελεσιουργήθησαν ἐν τῷ πεπτωκότι σκηνώματι τούτῳ τῆς δόξης τοῦ Κυρίου! Ἀλλὰ οὕτως ἔδοξε τῷ Παντοδυνάμῳ Θεῷ καὶ εἴη τὸ Ὄνομα Αὐτοῦ εὐλογημένον πάντων ἕνεκεν! 

 Καὶ κατακλείομεν τὸν Πατριαρχικόν μας λόγον διὰ τῶν ἑξῆς παραμυθητικῶν, πιστεύομεν, παραινέσεων ἐκ τῆς διδασκαλίας τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, αἱ ὁποῖαι, εἴμεθα βέβαιοι, θὰ ἁπαλύνουν τὴν θλῖψιν καὶ θὰ τὴν μετατρέψουν εἰς γλυκεῖαν προσευχητικὴν ἀνάμνησιν καὶ ἐσχατολογικὴν προσδοκίαν: 

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ οἰκουμενικὸς αὐτὸς διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου, γράφων πρὸς τοὺς Ἑβραίους ἔλεγεν: "Οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν", θέλοντας διὰ τῶν λόγων του τούτων νὰ προσδιορίσῃ τὴν ἀδιάλειπτον στόχευσιν τοῦ Παραδείσου, τῆς ἀσαλεύτου Ἱερουσαλήμ, τῆς μονίμου πατρίδος πάντων τῶν Ἁγίων, τῆς ὁποίας «τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεός». 

Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Ἅγιος προκάτοχος τῆς ἡμετέρας Μετριότητος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παραινοῦσε τοὺς ἀκροατάς του καὶ ἔλεγε: «Καταφρονήσωμεν τοίνυν τῶν παρόντων, καὶ προσμείνωμεν ἐκεῖνα τὰ μόνιμά τε καὶ διαρκῆ». 

Σᾶς καλωσορίζομεν, λοιπόν, ὅλους μὲ πολλὴν πατρικὴν ἀγάπην καὶ στοργὴν καὶ εὐχόμεθα ἡ χάρις τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης καὶ πάντων τῶν Καππαδοκῶν ἁγίων νὰ σᾶς συνοδεύῃ εἰς τὸ προσκύνημά σας αὐτὸ καὶ εἰς τὴν ζωήν σας. Ἀμήν.

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΕΥΜΟΡΦΟΧΩΡΙΟ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ]

June 23, 2014, 8:25 am

≫ Next: Η σταφίδα του Αγίου Παύλου

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΣΙΝΑΣΣΟ]

$

0

0

Ὁμιλία 

τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Εὐμορφοχωρίου (ΤΖΑΛΕΛΑ) 

(Κυριακή, 22 Ἰουνίου 2014)

Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί, 

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, 

Ἑορτάσαντες κατὰ τὴν παρελθοῦσαν Κυριακὴν τὴν ἑορτὴν τῶν Ἁγίων Πάντων, ἐπιτελοῦμεν σήμερον τὸ ἐτήσιον προσκύνημά μας εἰς τὴν Καππαδοκίαν, τὸν ἡγιασμένον αὐτὸν τόπον, ὁ ὁποῖος προσέφερεν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ πλείστους ὅσους ἱεράρχας, μάρτυρας, ὁσίους καὶ θεοφόρους πατέρας, ἀσκητὰς καὶ ὁμολογητάς, ὥστε δικαίως νὰ ὀνομάζεται Ἁγιοτόκος. 

Ἤλθαμε ἐδῶ εἰς τὴν Τζάλελαν, εἰς τὸ Ἀσημοχώρι, ὅπως ἦτο τὸ παλαιόν του ὄνομα, ἢ Εὐμορφοχώριον, ὅπως ὠνομάσθη ἀργότερον, διὰ νὰ τελέσωμεν τὴν Θείαν Λειτουργίαν, διὰ πρώτην φορὰν μετὰ ἐννέα δεκαετίας, εἰς τὸν Ἱερὸν τοῦτον Ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καὶ νὰ μνημονεύσωμεν τοὺς ἀοιδίμους κτίτορας καὶ τοὺς ἀνακαινιστὰς αὐτοῦ, ὡς καὶ τῶν παλαιῶν παρεκκλησίων τοῦ ἁγίου Βλασίου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου πρωτομάρτυρος καὶ ἀρχιδιακόνου Στεφάνου καὶ τῆς Μονῆς τῶν Ἀρχαγγέλων, καὶ νὰ ζητήσωμεν τὰς πρεσβείας των διὰ τὴν συνέχισιν τῆς ἐν τῷ βίῳ τούτῳ πορείας μας. 

Kαὶ ἠκούσαμεν, ἀδελφοί, τὰς περικοπὰς ἀποστολικὴν καὶ εὐαγγελικήν, ἐκ τῶν ὁποίων ἐπιθυμοῦμε νὰ ἐπικεντρώσουμε τὴν προσοχήν μας καὶ νὰ σχολιάσουμε τρεῖς λέξεις-κλειδιά. Εἶναι δὲ αἱ λέξεις αὐταί, συνείδησις, ἐκ τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος τῆς πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολῆς, καὶ Γαλιλαία καὶ Εὐθέως ἐκ τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς τοῦ κατὰ Ματθαῖον ἁγίου Εὐαγγελίου. 

Eἰς τὸν χθεσινὸν ἑσπερινὸν εἴπαμε ὅτι τὸ φυσικὸν περιβάλλον ἐπηρεάζει ἀρκούντως τὸν χαρακτῆρα τῶν ἀνθρώπων. Σήμερα προσθέτουμε ὅτι ἐπηρεάζει καὶ τὸ ἐπάγγελμα αὐτῶν. Τοῦτο φαίνεται ἐκ τῆς στάσεως τῶν ὑπὸ τοῦ Κυρίου κληθέντων εἰς τὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα δύο δυάδων Γαλιλαίων ἀδελφῶν, πτωχῶν μὲν καὶ ἀγραμμάτων ἁλιέων τὸ ἐπάγγελμα, ἁπλουστάτων δὲ καὶ ἀλογίστων τὴν σκέψιν. Εἶναι δὲ αὐτοὶ οἱ Σίμων Πέτρος καὶ Ἀνδρέας, υἱοὶ τοῦ Ἰωνᾶ, καὶ Ἰωάννης καὶ Ἰάκωβος, υἱοὶ τοῦ Ζεβεδαίου. 

Ὁ μέγας ἁλιεὺς τῶν ψυχῶν, ὁ Θεάνθρωπος Κύριος Ἰησοῦς, ἀρξάμενος τὴν τριετῆ διδασκαλικὴν δραστηριότητά Του, περιπατεῖ εἰς τὴν ἀκτὴν τῆς γραφικῆς λίμνης Γενησαρὲτ καὶ ρίπτει τὰ πνευματικὰ δίκτυα πρὸς ἄγραν ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἐπρόκειτο νὰ γίνουν οἱ μελλοντικοὶ κύριοι συνεργάται Του, εἰς τὸ ἔργον τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ καλεῖ παραδόξως ὄχι σοφοὺς καὶ ἐπιφανεῖς κατὰ κόσμον ἀλλὰ τὰ ἀσθενῆ καὶ πτωχὰ στοιχεῖα, τοὺς ἀγραμμάτους ἁλιεῖς, διὰ νὰ καταισχύνουν τὰ ἐπῃρμένα πνεύματα τῆς νομικῆς λατρείας τῶν Ἰουδαίων καὶ τῆς κοσμικῆς σοφίας τῶν εἰδωλολατρῶν. 

Καί, πόσον θαυμαστῶς καὶ ἀμέσως ἐνήργησεν ὁ κλητικὸς λόγος Του! Εὐθέως καὶ τὰ δύο ζεύγη τῶν ἀδελφῶν ἀφέντες, οἱ μὲν πρῶτοι τὰ καταρτιζόμενα δίκτυά των, οἱ δὲ δεύτεροι τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα των, ἀκολούθησαν ὡς ἄκακα πρόβατα τὸν ἀληθῆ Ποιμένα. 

 Καὶ ἡ κλῆσις αὐτὴ τῶν πρώτων ἁγίων Ἀποστόλων γίνεται εἰς τὴν τόσον ἀντίθετον πρὸς τὴν τραχεῖαν καὶ ἀγριωπὸν φύσιν τῆς Καππαδοκίας, Γαλιλαίαν μὲ τὴν ἐξαιρετικὴν ὡραιότητα καὶ γαληνεύουσαν ἡμερότητά της, εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ὁποίας συνέβησαν τὰ περισσότερα γεγονότα, ἐλέχθησαν αἱ πλεῖσται διδασκαλίαι καὶ ἐτελέσθησαν τὰ περισσότερα θαύματα τοῦ Κυρίου. 

Οὕτω πως θὰ ἠμπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι καὶ ἕκαστος ἐξ ἡμῶν πρέπει νὰ ἐνθυμῆται καὶ νὰ εὐγνωμονῇ τὴν ὥραν τῆς προσωπικῆς του Γαλιλαίας, δηλαδὴ ἐκείνην τὴν στιγμὴν κατὰ τὴν ὁποίαν αἰσθάνθηκε τὴν ἐσωτάτην ἀνάγκην καὶ ἐπιθυμίαν νὰ ἀκολουθήσῃ τὴν σταυρικὴν ὁδὸν τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, χωρὶς νὰ ὑπολογίσῃ τὰς ἀμέσους καὶ ἐμμέσους συνεπείας τῆς τοιαύτης ἀποφασιστικῆς ἐπιλογῆς του. 

Καὶ ἡ ἀνταπόκρισις εἰς τὴν κλῆσιν αὐτὴν συνιστᾷ τὴν ὑπεύθυνον συμμόρφωσίν μας πρὸς τὰς εὐαγγελικὰς ἐπιταγάς, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται μὲ τὴν ἑκουσίαν συμμαρτυρίαν τῆς συνειδήσεώς μας, τῆς ἐσωτερικῆς αὐτῆς φωνῆς τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποίαν ὅλοι ἀνεξαιρέτως θεόθεν ἔχουμε μέσα μας ἤδη ἀπὸ τῆς συλλήψεώς μας. Ἡ φωνὴ αὐτὴ τῆς συνειδήσεως εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία μαρτυρεῖ τὴν πορείαν τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, καὶ τῆς ἐν γένει συμπεριφορᾶς τοῦ βίου μας. Καὶ ἄλλοτε μᾶς διορθώνει ἐλέγχουσα τὰ σφάλματά μας, ἄλλοτε δὲ μᾶς ἐνισχύει εἰς τὴν περαιτέρω σταυρικὴν πορείαν μας, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ πρὸς τὸν τελικὸν σκοπὸν τῆς ὑπάρξεώς μας, τὴν ἐν Χριστῷ θέωσιν. 

Εἰς αὐτὴν δὲ τὴν συνειδησιακὴν λειτουργίαν καὶ τὴν ἔμφυτον ἀναζήτησιν τῆς ἀληθείας ἀπευθύνθηκαν καὶ ἀπευθύνονται διαχρονικῶς οἱ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου, ἀρχαῖοι καὶ σύγχρονοι, ρίπτοντες τὰ πνευματικὰ δίκτυά τους καὶ γινόμενοι ἁλιεῖς ἀνθρώπων, ὅπως ἐβεβαίωσε τοὺς σήμερον κληθέντας Μαθητάς Του ὁ Σωτήρ, ὅτι ἐπρόκειτο νὰ γίνουν. 

Ἡμεῖς δὲ οἱ ἐδῶ σήμερα συνεκκλησιασθέντες καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς εὐλογήσαντες τὸν Κύριον καὶ ἀκούσαντες τοὺς λόγους τοῦ Εὐαγγελίου, ἂς ἐπιστρέψουμε οἴκαδε, μεταφέροντες ἕκαστος, ἐκτὸς τῆς εὐλογίας τῶν ἐν Καππαδοκίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων, τὸ σημερινὸν εὐαγγελικὸν μήνυμα ὅτι ἡ ἄμεσος ἀνταπόκρισίς μας εἰς τὴν κλῆσιν τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὴν προσωπικήν μας Γαλιλαίαν, εἶναι ἡ ἄρσις τοῦ προσωπικοῦ μας Σταυροῦ, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται διὰ τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καλλιεργείας τῆς προσωπικῆς μας συνειδήσεως. 

 Τὴν ἀλήθειαν αὐτὴν ὑπενθυμίζει εἰς ἡμᾶς καὶ ἡ σημερινὴ Θεία Λειτουργία εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἡ ὁποία μᾶς παραπέμπει εἰς τὸν λόγον τοῦ Κυρίου ὅτι «ὅστις θέλει ὀπίσω» Αὐτοῦ «ἀκολουθεῖν», ὀφείλει νὰ Τὸν ἀκολουθῇ αἴρων τὸν σταυρόν του. Τὸ τοιοῦτον ἀποτελεῖ ἀναγκαίαν προϋπόθεσιν, διότι ἄνευ σταυροῦ οὐδεὶς δύναται νὰ ἀκολουθήσῃ τὸν Χριστόν, καθὼς δὲν ὑπάρχει ἄλλη ὁδὸς παρὰ μόνον ἡ ὁδὸς τοῦ Σταυροῦ. 

 Εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησαν τὸν Χριστὸν καὶ πάντες «οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καὶ στεφανωθέντες» ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ «ἐν τοῖς ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς» τῆς Καππαδοκικῆς γῆς ἀσκήσαντες, ὅλοι ἐκεῖνοι, γνωστοὶ καὶ ἄγνωστοι εἰς ἡμᾶς, τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα καὶ τοὺς ἀσκητικοὺς πόνους καὶ τὰς ἀγρυπνίας καὶ τὰς προσευχὰς ἀσφαλῶς γνωρίζει ὁ Θεός. 

 Εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησε τὸν Χριστὸν καὶ ὁ ἐκ τῆς πλησιοχώρου Ναζιανζοῦ καταγόμενος ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ὅταν ἡσύχαζεν εἰς τὰ ἐρημητήρια τῆς περιοχῆς ταύτης καὶ ὅταν ὑπερμαχοῦσε τῆς ἀληθοῦς πίστεως ἐν Κωνσταντινουπόλει. 

Τὴν ὁδὸν τοῦ Σταυροῦ ἀκολούθησαν καὶ οἱ εἰρηνικοὶ καὶ φιλοπρόοδοι κάτοικοι τῆς Τζαλέλα (τῆς βυζαντινῆς Ταμισοῦ), ἀναγκασθέντες νὰ ἐγκαταλείψουν τὰς πατρογονικάς των ἑστίας καὶ νὰ ἀναζητήσουν, διὰ πολλῶν κόπων, νέαν πατρίδα, εἰς τὸ Ὀμορφοχώρι Λαρίσης καὶ ἀλλοῦ. Αἱ ψυχαί των ἀγάλλονται ἀσφαλῶς μαζί μας διὰ τὴν τελεσθεῖσαν σήμερον πρώτην Πατριαρχικὴν Θείαν Λειτουργίαν εἰς τὸν διατηρηθέντα τοῦτον ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τῆς πατρίδος των, διὰ τὴν ὁποίαν μεριμνοῦσαν μὲ πολλὴν ἀγάπην, εἴτε εὑρισκόμενοι καὶ ἐργαζόμενοι ἐδῶ, εἴτε μετοικήσαντες καὶ δραστηριοποιηθέντες ὡς ἔμποροι εἰς τὴν Κωνσταντινουπόλιν καὶ ἱδρύσαντες ἐν αὐτῇ τὴν Ἀδελφότητα τῶν Ταξιαρχῶν. 

 Ἡ δὲ βαθυτάτη εὐσέβειά των ἐξεφράσθη διὰ τῆς ἀνιδρύσεως πολλῶν ναῶν καὶ παρεκκλησίων, εὑρισκομένων τόσον ἐντὸς ὅσον καὶ ἐκτὸς τῆς μικρᾶς αὐτῆς κώμης, τὰ ὁποῖα πιστοποιοῦν μέχρι τῶν ἡμερῶν μας τὸν σεβασμόν τους πρὸς τοὺς ἁγίους. 

Συνεχὲς ὑπῆρξεν ὅμως καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τους διὰ τὰ γράμματα καὶ τὴν μόρφωσιν τῶν νέων καὶ τῶν νεανίδων, διὰ τὸν ὁποῖον σκοπὸν ἀνίδρυσαν Ἀστικὴν Σχολὴν καὶ Παρθεναγωγεῖον, ἐνῷ διὰ τὸν μισθὸν τῶν διδασκάλων συνεισέφερε καὶ ἡ προαναφερθεῖσα «Ἀδελφότης τῶν Ταξιαρχῶν». Τοιουτοτρόπως, οἱ κάτοικοι τῆς Τζαλέλας οὐδόλως ὑστέρησαν τῶν λοιπῶν Καππαδοκῶν, οἱ ὁποῖοι διεκρίνοντο διὰ τὴν μεγάλην πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν παιδείαν ἀγάπην των. 

Ἐπὶ τῆς ἀκροτόμου πέτρας τῆς διττῆς αὐτῆς ἀγάπης ἐθεμελίωσαν οἱ πατέρες μας τὴν ζωήν των, ὡς ἐλάξευσαν τὰς οἰκίας καὶ τοὺς ναούς των ἐπὶ τῆς λευκῆς πέτρας τῆς κυριαρχούσης εἰς τὴν Καππαδοκίαν, τὸ ὀξυκόρυφον σχῆμα τῆς ὁποίας ὑπενθυμίζει τὰς χιλιάδας τῶν προσευχηθέντων ἀνὰ τοὺς αἰῶνας μοναχῶν καὶ ἀσκητῶν της. Αἱ δεήσεις καὶ ἱκεσίαι τους συνοδεύουν καὶ ἐνισχύουν πάντας τοὺς Καππαδόκας ἕως τῆς σήμερον, διατηροῦσαι αὐτοὺς ἑδραίους καὶ ἀμετακινήτους εἰς τὴν πίστιν καὶ τὴν εὐλάβειαν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὴν ἀγάπην πρὸς τὸν γενέθλιον αὐτῶν τόπον, τὸν ὁποῖον καὶ πολλοὶ ἐπισκέπτονται συνοδεύοντες ἡμᾶς εἰς τὰ ἐτήσια Πατριαρχικὰ ἐδῶ προσκυνήματά μας -ὅπως καὶ ἐφέτος, ὅπως καὶ σήμερα. 

Χθὲς ἐτελέσαμε τὸν Ἑσπερινὸν εἰς τὴν Σινασσὸν καὶ σήμερα ἐδῶ εἰς τὴν Τζαλέλαν, εἰς τὸ Ὀμορφοχώρι, τὴν Θείαν Λειτουργίαν, διὰ νὰ ἐνθυμηθοῦμε καὶ νὰ μνημονεύσουμε ὅλους τοὺς Καππαδόκας, σήμερα δὲ ἰδιαιτέρως τοὺς ἐνορίτας τοῦ μεγαλοπρεποῦς αὐτοῦ ναοῦ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, καὶ ὅλους τοὺς Τζελαλιῶτες καὶ τοὺς κατοίκους τῶν γειτονικῶν κωμῶν καὶ χωρίων, τῆς Σαζάλτζας, τῶν Στεφάνων, τῶν Ποταμιῶν (τῆς ἀρχαίας Μεγαρισσοῦ), ἀλλά, μαζί τους καὶ τοὺς προσκυνητὰς ἀπὸ τὴν Σινασσόν, τὸ Προκόπιον, τὴν Μαλακοπήν, οἱ ὁποῖοι ἤρχοντο ἐδῶ διὰ νὰ πανηγυρίσουν τόσον τὴν ἑορτὴν τῶν Ταξιαρχῶν, τὴν μεγάλην πανήγυριν τῆς Τζαλέλας, ὅσον καὶ τὴν δευτέραν πανήγυριν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου εἰς τήν «Ἁψηλὴν Παναγίαν». 

Καὶ τοὺς ἐνθυμηθήκαμε καὶ ἐμνημονεύσαμε τὸν κόπον καὶ τὴν εὐσέβειάν τους καὶ τὴν ἀγωνίαν τους νὰ διαφυλάξουν καὶ νὰ περισώσουν τὰς ἱερὰς εἰκόνας καὶ τὰ κειμήλια τῶν ἱερῶν ναῶν τους. Ὅταν δὲ ἦλθεν ἡ εἴδησις διὰ τὴν ἀναχώρησιν ἀπὸ τὴν πατρίδα τους, ἡ Ἐπιτροπὴ τοῦ χωριοῦ συνεσκεύασε τὰ ἱερὰ κειμήλια, προκειμένου νὰ τὰ μεταφέρουν εἰς τὴν νέαν πατρίδα. Ἔτσι διετηρήθησαν πολλαὶ ἐκ τῶν φορητῶν εἰκόνων, αἱ ὁποῖαι ἐκόσμουν καὶ τὸν ἱερὸν τοῦτον ναὸν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Τὰς ἀναπαριστῶμεν νοερῶς σήμερα, ἀναπολοῦντες τὴν ἱστορίαν τῶν πατέρων καὶ τῶν προγόνων μας καὶ τῶν εὐσεβῶν ἁγιογράφων καὶ δωρητῶν, ἀνάπτοντες κερὶ εἰς τὴν μνήμην των καὶ καίοντες τὸ θυμίαμα εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς. Τοιουτοτρόπως ἐκπληρώνουμε χρέος τιμῆς καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς αὐτούς, καὶ παίρνουμε ὡς ἀνταπόδοσιν τὴν χάριν τοῦ προσκυνήματος καὶ τὴν χαρὰν τῆς συναντήσεώς μας ἐδῶ εἰς τὴν Καππαδοκίαν, εἰς τὸν τόπον αὐτὸν, ὁ ὁποῖος συνδυάζει τὴν ἀσκητικὴν αὐστηρότητα τῶν βράχων του καὶ τῶν ὑποσκάφων ναῶν του μὲ τὴν γαλήνην καὶ τὴν ἠρεμίαν τὴν ὁποίαν ἀποπνέουν.   

Εἴμεθα δὲ βέβαιοι ὅτι καὶ ἐσεῖς ὅλοι, οἱ συμπροσευχηθέντες μαζί μας, προσκυνηταὶ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ ἄλλα μέρη, αἰσθάνεσθε τὴν ἰδίαν χαρὰν καὶ ἀγαλλίασιν μαζί μας, ἱστάμενοι εἰς τὸν εὐλογημένον καὶ ἡγιασμένον αὐτὸν τόπον, ὅπου τὰ ἴχνη τῆς ἱστορίας παραμένουν ἀνεξίτηλα, καὶ οἱ λίθοι ὁμιλοῦν διὰ τὴν παρουσίαν τῆς Ρωμηοσύνης ἐπὶ δύο περίπου χιλιετίας, τῆς Ρωμηοσύνης ποὺ ἐδημιούργησεν αὐτὰ τὰ θαυμαστὰ μνημεῖα τοῦ χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, τὰ ὁποῖα, ἐν συνδυασμῷ πρὸς τὸ μοναδικὸν φυσικὸν κάλλος τῆς περιοχῆς, πλημμυρίζουν τὴν ψυχήν μας μὲ τὸν ἴδιον θαυμασμὸν τὸν ὁποῖον ἐκφράζει καὶ ὁ μεγάλος νομπελίστας ποιητὴς Γιῶργος Σεφέρης εἰς τὸ περίφημον ὁδοιπορικόν του εἰς τὴν Καππαδοκίαν. 

 Τὸ κερὶ τὸ ὁποῖον ἀνάψαμε σήμερα δὲν σβύνει, διότι τροφοδοτεῖται ἀπὸ τὴν ἀγάπην ὅλων μας διὰ τὸν τόπον τοῦτον καὶ τὴν προσφοράν του εἰς τὸ Γένος καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Δὲν σβύνει, διότι θὰ τὸ ἀνανεώνουμε διὰ τῶν ἐπισκέψεών μας καὶ διὰ τῶν προσπαθειῶν πρὸς βελτίωσιν τῶν σχέσεων μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν λαῶν. Δὲν σβύνει, διότι τὸ χρειαζόμεθα διὰ νὰ φωτίζῃ τὴν ζωήν μας καὶ τὴν πορείαν μας, καὶ διὰ νὰ μᾶς ὑπενθυμίζῃ ὅτι μετὰ τὸ βαθύτερον σκότος ὁ ἥλιος ἀνατέλλει λαμπρότερος καὶ φωτεινότερος, καὶ μετὰ τὸν Σταυρὸν ἀκολουθεῖ πάντοτε ἡ Ἀνάστασις. 

Αὐτῆς τῆς Ἀναστάσεως γεῦσιν λαμβάνομεν καὶ ἡμεῖς εἰς κάθε Θείαν Λειτουργίαν ὅπως σήμερα, καὶ αὐτῆς τῆς Ἀναστάσεως ἡ χαρά, μαζὶ μὲ τὴν εὐλογίαν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, εὐχόμεθα νὰ γεμίζῃ τὰς ψυχὰς καὶ τὰς καρδίας ὅλων μας. Ἀμήν.

---

Η σταφίδα του Αγίου Παύλου

June 25, 2014, 10:41 pm

≫ Next: Απόστολου Θηβαίου: ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ (ποίημα)

≪ Previous: Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΕΥΜΟΡΦΟΧΩΡΙΟ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ]

$

0

0

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της απαρχής του Καλοκαιριού είναι και αυτή των πρωτοκορυφαίων και πρωτόθρονων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, την οποία η εκκλησία μας τιμά κάθε χρόνο στις 29 Ιουνίου. Την μεγάλη σημασία της, μάλιστα, αποδεικνύει και η με κατάλυση ιχθύος παράξενη νηστεία, η οποία ξεκινά την Δευτέρα, μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων και κρατά μέχρι την παραμονή της επετείου της μνήμης τους. Και την χαρακτήρισα «παράξενη», επειδή οι ημέρες της, λόγω της κινητής ημερομηνίας του Πάσχα, είναι διαφορετικές κάθε χρονιά και κάπου-κάπου, όταν η Λαμπρή είναι μαγιάτικη, τυχαίνει να μην υπάρχει και καθόλου ή έστω να κρατά ελάχιστες μόνο ημέρες.

   Συνήθως οι περισσότεροι ναοί είναι αφιερωμένοι στο όνομα  και των δύο Αποστόλων. Συμβαίνει, όμως, και το φαινόμενο να τιμώνται στο όνομα του ενός μόνο από αυτούς. Έτσι είχαμε εκκλησίες του Αγίου Πέτρου στο Κρυονέρι, στο Σχοινάρι, στον Πλάνο, στο Αργάσι, στον Καληπάδο, στο Μπουγιάτο, στο Λαγοπόδο, στο κάποτε Μικρό Γαλάρο, στα Λαγκαδάκια, στο Μέσο Γερακαρίο, στην Λιθακιά και στα Ρίγκια, ενώ ομώνυμο χωριό υπήρχε παλιότερα στο νησί, το οποίο καταγράφεται από το νοδάρο Αλ. Φραγκόπουλο  το 1515 και την επόμενη χρονιά, το 1516, σύμφωνα με το «Χρονικό» του Βαρβιάνη, είχε έξι οικογένειες.

   Πιο σπάνιες είναι, στο νησί μας τουλάχιστον, οι εκκλησίες που ήταν αφιερωμένες στον Απόστολο Παύλο.

Μια από αυτές κι αν όχι η μοναδική, η πιο γνωστή, αυτή της Πάνω Μερίας, εκεί που σήμερα βρίσκεται το ομώνυμο πλάτωμα, για να θυμίζει και να συγκινεί.

   Η ιστορική αυτή εκκλησία, που χαρακτήρισε ολόκληρη περιοχή και ολόκληρη κοινωνία, ήταν χτισμένη πριν το 1577, οπότε μνημονεύεται σε συμβόλαιο του Αναστασίου Λογοθέτη. Ανήκε στην οικογένεια Βαρζού και στις 13/25 Ιουλίου 1835, παραχωρήθηκε, όπως οι περισσότερες φαμιλιακές, σε αδελφάτο, για να μπορέσει να διατηρηθεί και να επιβιώσει. Εφημέριός της ήταν ο αξιόλογος  ζωγράφος Σπυρίδων Στέντας. Η σημαντική ιερή αυτή στέγη, που η εμπορική γειτονιά της αποθανατίστηκε από τον Δημήτριο Γουζέλη, στον περίφημο «Χάση» του, μαζί με έναν από τους κτήτορές της, γκρεμίστηκε και στην συνέχεια κάηκε τον Αύγουστο του 1953 και σήμερα υπάρχει μόνο σαν θύμηση και σαν τοπωνύμιο.

   Όπως ήταν φυσικό, ο ναός πανηγύριζε κάθε χρόνο, στις 29 Ιουνίου, την επέτειο της μνήμης του πάτρωνά του. Όλα τα απαραίτητα ήταν στην εντέλεια, από τις μερτίες και τις πιπεριές, ως τα «κυπαρίσσια» στην «ουρανία» και τα στεφάνια στις πόρτες. Επίσης οι απαραίτητες φ(ρ)ιτούρες και τα ολόγλυκα παστέλια, καθώς και τα αναγκαία μάσκουλα. Μα το χαρακτηριστικό του πανηγυριού ήταν η πρώτη σταφίδα, που κρεμιόταν στο καμπαναριό. Και να πως είχε το αντέτι.

   Την παραμονή της γιορτής, με το τελευταίο και εναρκτήριο της ακολουθίας του εσπερινού σένιο, ο νόντσολος κρεμούσε από το καμπαναρίο μια σταφίδα, η οποία μόλις άρχισε να μαυρίζει. Αυτά, βέβαια, όταν ίσχυε το παλιό ημερολόγιο, με τον μισό, περίπου, μήνα διαφορά στις ημέρες του. Όταν μπήκε σε εφαρμογή το νέο, που το φρούτο ήταν ακόμα άγουρο, έτσι για να τηρηθεί το πατροπαράδοτο αντέτι, που στη Ζάκυνθο ήταν και είναι νόμος απαράβατος, ο πονηρός νεωκόρος έφτιαχνε μια δική του πρόχειρη μπογιά με νερό και βερνίκι παπουτσιών και μέσα βουτούσε την σταφίδα για να… ωριμάσει! Έτσι το έθιμο δεν χανόταν και η παράδοση συνεχιζόταν.

   Σημαντική αυτή η ενέργεια, η οποία σηματοδοτούσε το πανηγύρι της εκκλησίας του Αγίου Παύλου, αλλά και είχε και έναν συμβολικά χαρούμενο χαρακτήρα, μια και προειδοποιούσε τους κατοίκους του νησιού για τον ερχομό του «μαύρου χρυσού», που κάποτε χαρακτήριζε την οικονομία του τόπου. Μην ξεχνάμε πως το εμπόριό της, που έδωσε σε πολλούς χρήματα και τίτλους, ήταν μια από τις αιτίες, που κατέβηκε η πόλη από το Κάστρο στον Αιγιαλό και πως αυτή, εκτός από ευμάρεια, έδωσε στο νησί και παιδεία, μια και όταν πήγαινε καλά και πουλιόταν, υπήρχαν τα χρήματα για τα δίδακτρα και η πολυτέλεια για μετάβαση των γόνων του νησιού στα λαμπρά πανεπιστήμια της Εσπερίας. Πώς, λοιπόν, ο ερχομός της να μην αναγγελθεί και να μην γιορταστεί, παίρνοντας μάλιστα την ευλογία ενός από τους μεγαλύτερους Αγίου της πίστης μας, που οι επιστολές του ακούγονταν σε όλες σχεδόν τις λειτουργίες του χρόνου!

   Μα μην ξεχνάμε και κάτι το πολύ σημαντικό, που στάθηκε αφορμή για την δημιουργία των περισσότερων εκκλησιαστικών εθίμων. Οι τότε εφημέριοι δεν ήταν μισθωτοί, όπως σήμερα, αλλά ζούσαν «από το πετραχήλι τους», όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται σε πολλούς κώδικες ναών, κατά την σύναξη του αδελφάτου για την εκλογή τους. Έτσι αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν αιτίες, για την προσέλευση του κόσμου και ως εκ τούτου και του δικού τους κέρδους. Γι’ αυτό και τα τόσα ωραία έθιμα, προπάντων στην Χώρα. Μετά ακολούθησε η κρατικοποίηση, άρα και η ισοπέδωση.

   Ο Άγιος Παύλος εξαφανίστηκε από την θεομηνία του 1953 και η σταφίδα παρέδωσε την σκυτάλη στον τουρισμό. Γι’ αυτό το αντέτι αν υπήρχε, πιθανόν να είχε ατονήσει, όπως τόσα άλλα. Ασχοληθήκαμε, όμως, μ’ αυτό στο σημερινό μας κείμενο για να το θυμηθούν οι παλιότεροι, όσοι υπάρχουν και να το μάθουν οι νεότεροι, όσοι ενδιαφέρονται, όσο ελάχιστοι κι αν είναι.

   Είναι ένα δείγμα της διαφορετικότητας και του πολιτισμού μας. Χαρακτηρίζει κι αυτό την Ιόνια νοοτροπία μας. Ας το κρατήσουμε έστω και σαν θύμηση!

Απόστολου Θηβαίου: ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ (ποίημα)

July 1, 2014, 8:36 am

≫ Next: Ένα ευφωνικό «αι», ο κουμπόστος και το γαλόχορτο

≪ Previous: Η σταφίδα του Αγίου Παύλου

$

0

0

[Ζωγραφική Δημήτρη Ταλαγάνη] Εκείνος που γιόρταζε έφυγε τελευταίος. Ήταν χάραμα και το μαγαζί επρόκειτο να κλείσει. Πέρα απ’ τους φάρους ερχόταν η μέρα. Μ’ έναν ελαφρύ άνεμο, σαν κάποιος να στέκει πλάι σου τις μικρές, εκείνες ώρες. Ωραίοι, χορευτικοί λαμπτήρες πάνω απ’ τα νερά. Μετά δεν του ‘κανε καρδιά να χαθεί. Πλησίασε την ακτή και έφτασε ως τον όρμο. Αυτοί στο μαγαζί τον κοίταζαν συντριμμένο ν’ απομακρύνεται προς την Κόρινθο. Τέτοια ώρα γυρνούν τ’ άρρωστα κορίτσια με χαλασμένο μακιγιάζ, τσίγγινα μάτια, εξαθλιωμένα. Τότε λοιπόν μες στις πεταλούδες  και τους καθρέφτες αναδύθηκε η παλιά μας πόλη. Με τους κίονες, τους φίλους, τους τρόμους και τις φαντασίες που μας έμελλαν. Μια πόλη μες στις γιορτές, στην ακμή της, μ’ ένα πλήθος σπασμένες καρδιές.

Ένα ευφωνικό «αι», ο κουμπόστος και το γαλόχορτο

July 1, 2014, 8:49 am

≫ Next: GUSTAV MAHLER: ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΜΕ ΤΟΝ ZUBIN MEHTA ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

≪ Previous: Απόστολου Θηβαίου: ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ (ποίημα)

$

0

0

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Στις 2 Ιουλίου, κάθε χρόνο, γιορτάζουμε, για μια ακόμα φορά, την Θεομήτορα. Μικρή αυτή η γιορτή της, αλλά κι από τις πιο γνωστές. Λατρεύεται από το λαό μας με αργία, δίχως να έχει δοθεί επίσημα από την εκκλησία και μάλιστα πιστεύεται πως αν δεν τηρηθεί, εκδικείται! Γι’ αυτό σε κάποια μέρη την ημέρα αυτή την ονομάζουν «της Καψοδεματούσας», επειδή, όπως λέει η παράδοση, κάποιος παπάς δεν την σεβάστηκε και μάζεψε σανό. «Μικρή γιορτή», είπε και ξεκίνησε, μετά την λειτουργία για το χωράφι. Όμως η Μητέρα του Χριστού τον τιμώρησε, καίγοντάς του τα δεμάτια. Από τότε κανείς δεν την ξεχνά κι όλοι την τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια, γιατί φοβούνται τις συνέπειες. Βλέπετε και τα ιερά πρόσωπα της θρησκείας μας έχουν αποκτήσει, έτσι για να υπάρχει συνέχεια, τις συνήθειες πολλών αρχαίων θεοτήτων, οι οποίες επιβίωσαν στις μορφές τους και παρέμειναν σαν θρύλοι.

   Στην ουσία την ημέρα αυτή τιμάται η επέτειος της κατάθεσης της Τιμίας Εσθήτας της Θεοτόκου στο ναό των Βλαχερνών της Βασιλεύουσας, μια γιορτή ανάλογη μ’ αυτήν της Αγίας Ζώνης, η οποία κλείνει τον εκκλησιαστικό κύκλο, στις 31 Αυγούστου, επειδή το ημερολόγιο της εκκλησίας ξεκινά την 1^ηΣεπτεμβρίου. Οι δύο αυτές γιορτές μάλιστα έχουν κοινό απολυτίκιο κι η ακολουθία της μιας μοιάζει σε πολλά με την άλλη.

   Η επίσημη ονομασία της Παναγίας, που γιορτάζει αυτήν την ημέρα, είναι «των Βλαχερνών» ή «Βλαχέρνα». Έτσι είναι γνωστή και με αυτήν την επωνυμία καλούνται οι ναοί, οι οποίοι τιμώνται στ’ όνομά της. Για την ζακυνθινή, όμως, προφορά εκείνα τα συνεχόμενα σύμφωνα δεν είναι εύκολα. Μουσική γλώσσα η δικιά μας, ποτισμένη με το ιόνιο κύμα, προσθέτει φωνήεντα και συλλαβές, έτσι ώστε να ηχεί μουσικά η κάθε λέξη. Κάνει το «Θεό» - «Θέο», την «οβριά» - «οβρία» και (για να μην καταναλωνόμαστε σε παραδείγματα) την «κλωτσιά» - «κλωτσία».

   Στην ίδια ευαίσθητη λογική, στην Κυρά της 2ας Ιουλίου προσθέτει μεταξύ «ρ» και «ν» (πώς να τα προφέρει, έτσι συνεχόμενα ο Τζαντιώτης) ένα «αι» και την «Βλαχέρνα» την μετατρέπει σε «Βλαχέραινα», μόνο και μόνο για να γεμίσει το στόμα του και να ευχαριστήσει το αυτί του συνομιλητή του, αλλά και το δικό του, με τα ευαίσθητα ακούσματα και την ποικιλότροπη φινέτσα.

   Το ίδιο συμβαίνει, απ’ ότι τελευταία έμαθα και στην αδελφή Κέρκυρα, που κι εκεί με τον ίδιο τρόπο ονομάζουν την Παναγία, που η εκκλησία της έχει γίνει σύμβολο του νησιού, μια και φόντο της έχει το Ποντικονήσι κι όποιος πάει ως εκεί, σίγουρα θα την επισκεφθεί. Και δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς. Μουσικός λαός κι οι Κορφιάτες, συγγενεύουν μ’ εμάς και παρότι τα δύο άκρα του Ιονίου, έχουμε τα περισσότερα κοινά.

   Πολλές οι εκκλησίες της Βλαχέραινας στη Ζάκυνθο κι αρκετές κι οι καθέδρες με την εικόνα της, όπως αυτή του Αγίου Λαζάρου, σήμερα, της πόλης, η οποία προέρχεται από την γειτονικά, αδικοχαμένη εκκλησία του Αγίου Βασιλείου του Απάνου.

   Πιο φημισμένη απ’ όλες αυτή στο Αργάσι, σ’ ένα αληθινά πανέμορφο τοπίο, που κάποτε ήταν συναδελφικός ναός των Παντοπωλών. Πλήθος κόσμου, από την Χώρα κυρίως, αλλά και από τις γύρω περιοχές, πήγαινε και πηγαίνει στο πανηγύρι της, το οποίο κάποτε ήταν ένα από τα πιο φημισμένα. Παρακολουθούν την λειτουργία και μετά την λιτανεία της εικόνας, η οποία δεν έχει την μεγαλοπρέπεια άλλων, αλλά διατηρεί την δική της γραφικότητα, μέσα στην καλοκαιρινή φύση του νησιού και πριν την μεγάλη ζέστη του καλοκαιριού, που βρίσκεται στο αποκορύφωμά του.

   Χαρακτηριστικό αυτού του πανηγυριού ο πεντανόστιμος «κουμπόστος», ο οποίος προσφέρεται στους προσκυνητές μέσα από μια μεγάλη και ξύλινη σκάφη. Πρόκειται για ψιλοκομμένο νιο στάρι, το οποίο έχει βραστεί με ζάχαρη. Είναι το έδεσμα της γιορτής κι εκτός από τους πανηγυρίζοντες ναούς, συνηθίζεται αυτήν την ημέρα να φτιάχνεται και σε πολλά σπίτια του νησιού. Είναι ένα από τα αγαπημένα μας αντέτια και την γεύση του πολλοί την αγαπούν.

   Μα στην εκκλησία της Βλαχέραινας του Αργασιού δεν πάνε μόνο για τον «κουμπόστο». Εκεί καταφεύγουν κι όλες οι λεχώνες, για το περίφημο «γαλόχορτο», που φυτρώνει δίπλα από το ναό της Θεομήτορος και δίνει γάλα στις νεογέννητες μητέρες.

   Γι’ αυτό κι ο Γιάννης Τσακασιάνος, δεν ξεχνά την καλοκαιρινή αυτή γιορτή στους «Σπουργίτες» του. «Πού αντέτια, πού Βλαχέραινες, σε ξένες πολιτείες;» μας αποθανατίζει κι εμείς τον θυμόμαστε, όπως και την μεγάλη μικρογιορτή της 2ας Ιουλίου, για να μην χαθεί η συνέχεια.

   Γιατί -αλλοίμονο-, αν χάσουμε τις ρίζες μας. Η ισοπέδωση θα μας καταστρέψει. 

GUSTAV MAHLER: ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΜΕ ΤΟΝ ZUBIN MEHTA ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

July 2, 2014, 8:45 am

≫ Next: Η ποιητική ουσία ενός θεατρικού κόσμου η έγνοια μας

≪ Previous: Ένα ευφωνικό «αι», ο κουμπόστος και το γαλόχορτο

$

0

0

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Ω, πίστεψε καρδιά μου,

Δικό σου τίποτα δεν πάει χαμένο.

F. Klopstock

Θριαμβευτικάέκλεισε ο κύκλος «Μεγάλες Ορχήστρες Μεγάλοι Μαέστροι» στο ΜΜΑ στις 18-19/6/2014, με ασφυκτικά γεμάτη την αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» να θυμίζει την ακμή του Μεγάρου.Το αποθεωτικό χειροκρότημα του αθηναϊκού κοινού προκάλεσαν δύο σπουδαία συμφωνικά έργα των Anton Bruckner[1887-1896] 9^ηΣυμφωνίακαι Gustav Mahler[1860-1911]2^ηΣυμφωνία,της Αναστάσεωςμε τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ, την Κρατική Χορωδία της Λετονίας, τη σοπράνο Juliane Banse,τη μετζοσοπράνο Catherine Wyn-Rogersκαι τον μεγάλο αστέρα του πόντιουμ, τον κορυφαίο Αρχιμουσικό Zubin Mehta.

Ο Mahlerσφραγίζει το επιβλητικό συμφωνικό έργο του με την υψηλή φιλοσοφική παιδεία του, τα φιλελεύθερα ιδανικά του, την εμβάθυνση στο χριστιανικό μυστικισμό, ασκώντας συγκλονιστική επίδραση στον ερμηνευτή μουσικό  και στον ακροατή. Η περίφημη Τριλογία του Μαγικού Κόρνουαποτελείται από τις Συμφωνίες 2,3 και 4στις οποίες ο Mahlerενσωματώνει μελοποιημένα τραγούδια εμπνευσμένα από τη λαϊκή ποιητική συλλογή, Το Μαγικό Κόρνο Του Παιδιού. Το 1894  ολοκληρώνεται η Δεύτερη Συμφωνία, της Αναστάσεως, η μεγαλύτερη σε διάρκεια ώς τότε. Το πρώτο μέρος μεγαλόπρεπο, δυνατό ακολουθείταιαπό το«σουμπέρτειαςχάρης»δεύτερο μέρος,κατά δήλωση του ίδιου του συνθέτη. «Το κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου της Πάδουας προς τα ψάρια»αφηγείται ορχηστρικά το τρίτο μέρος, ενώ το τέταρτομε το τραγούδι«Πρώτο Φως»,για Μεσόφωνο και Ορχήστρα, αποκαλύπτει μέσα απόεσώτερο πάθος την ανάγκη για ανάταση. Το κολοσσιαίο Πέμπτο μέρος έρχεται από μια ξαφνική λάμψη. Ο Mahler,αν και είχε συλλάβει την ιδέα της Χορωδίας πολύ νωρίς, δίσταζε να την πραγματοποιήσει,φοβούμενος μήπως θεωρηθεί μίμηση της 9^ηςΣυμφωνίας του Beethoven,όπως αναφέρει σε επιστολή του. Κατά την διάρκεια όμως της κηδείας του Hans von Bulow, το 1894,ακούει την Αναστάσιμη Ωδήτου διάσημου για τον Μεσσίατου Friedrich Klopstock [1724-1803] από Χορωδία και αμέσως νοιώθει έτοιμος. «Με φώτισε σαν αστραπή και τα πάντα φάνηκαν καθαρά στην ψυχή μου», θα πει και χωρίς άλλο ενδοιασμό ενσωματώνει τη Χορωδία, δημιουργώντας ένα μεγαλειώδες έργο, η πρεμιέρα του οποίου δόθηκε στο Βερολίνο στις 13 Δεκεμβρίου του 1895 και ήταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία του Συνθέτη.

Η Συμφωνία της Αναστάσεωςμε πλούσια, ευρηματική ενορχήστρωση, σπάνια συνθετική γραφή, με διάφανη λεπτότητα στα χαμηλά μέρη, με δύναμη και λάμψη στα δυνατά είναι έργο μεγαλόπνοο και δύσκολο. Η ευαισθησία του Mahler για την ομορφιά εμφανής, το συνταίριασμα του λυρισμού στη συμφωνική δομή της σύνθεσης εντυπωσιακό.Ο «μαλερικός» ήχος γίνεται σύμβολο που εμπλουτίζει ολόκληρο το έργο του. Μορφοποιεί με τις νότες του τον οραματιστή, ιδεαλιστή, ρομαντικό, ερωτικό, και τραγικό άνθρωπο που κρύβει μέσα του. Ένας ουράνιος προάγγελος του γερμανικού εξπρεσιονισμού και της Φροϋδικής ψυχανάλυσηςπου μεγαλουργεί σε μια εποχή με νέα καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως η Art Nouveauκαι συναναστρέφεται μορφές της τέχνης σαν τον Gustav Klimt [1862-1918],δημιουργό της περίφημης «τραγικής και θεϊκής»κατά τον Auguste Rodin[1840-1917]Ζωφόρου του Μπετόβεν,τον  Egon Schiele [1890-1918], τον Oskar Kokoschka[1886-1980].

Ο Mahler σωστά χαρακτηρίζει τη συμφωνία του σαν έναν «Κόσμο», γιατί βρίσκουν έκφραση όλα εκείνα τα στοιχεία που τον συνθέτουν και τον κάνουν  μοναδικό, ανεπανάληπτο, καθολικό.

Ο διάπλους του«ποταμού της θλίψης» δύσβατος, μέσα από τα κύματα της απελπισίας, από τα φρενιτιώδη εσωτερικά ξεσπάσματα. Το αντάμωμα με το Χάροντα τρομακτικό, προκαλεί δέος. Η αναζήτηση υπαρξιακών στηριγμάτων, η πάλη με το φόβο, το κυνήγι του άπιαστου, οδηγούν σε αδιέξοδο. Η ανάγκη για επίκληση, για προσευχή  καταλήγει σε Δοξαστικό Αίνο. 

Οι Φανφάρες των Χάλκινων Πνευστών ανυπέρβλητες. Το πένθιμο εμβατήριο της Μπάντας, άραγε, αναζητά κατά τη μακρά οδοιπορία του την έλευση του «Κυρίου του Θερισμού»; Οι Τρομπέτες, πέρα μακριά από τα βάθη, προαναγγέλλουν με το σάλπισμα την Ημέρα της Κρίσεως, εντείνουν το μυστήριο και το αφήνουν να πλανάται. Το μοναχικό Φλάουτο μέσα από ρίγη συγκίνησης φτάνει στην εξομολόγηση ενώ τα ασύγκριτα Έγχορδα του Ισραήλ, κομμάτια του Θεού, προσέρχονται παρηγορητικά με αναπεπταμένες τις φτερούγες στα ουράνια εντείνοντας τη συγκινησιακή φόρτιση. Ο ψίθυρος του Αναστάσιμου Ύμνουαπό τη μικτή Χορωδία της Λετονίας  συναρπάζει και τα σημαίνοντα σόλι των δύο εξαίρετων μονωδών, της υψιφώνου Juliane Banseκαι της μεσοφώνου Catherine Wyn-Rogers, με το «Μικρό άλικο Ρόδο», θα ανακαλύψουν το «Φωτάκι» που οδηγεί στη μακάρια ζωή. Ο Mahlerαφουγκράζεται τη σιωπή, συντρίβεται, οραματιζόμενος τη φλόγα της Ανάστασης,λυτρώνεται ο ίδιοςκαι λυτρώνει.

                               Ό,τι δημιουργήθηκε πρέπει να απέλθει.

                               Ό,τι απήλθε πρέπει να αναστηθεί.

                               Σταμάτα να τρέμεις.

                               Προετοιμάσου να ζήσεις.

Ο διαπρεπής Αρχιμουσικός Zubin Mehta,απόλυτος άρχων του πόντιουμ,λιτός, επιβλητικός, με ολύμπια γαλήνη  διηύθυνε εξαίσια. Στιγμές, στιγμές ανάμεσα στις παύσεις και τη σιωπή η μουσική γεννιόταν από την αρχή. Δεν ήταν μόνο μια θαυμάσια, συγκλονιστική ερμηνεία ήταν  αποκάλυψη, ήταν αναδημιουργία! 

Η ποιητική ουσία ενός θεατρικού κόσμου η έγνοια μας

July 3, 2014, 1:54 pm

≫ Next: Για το ποιητικό βιβλίο του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Κρυπτόλεξο» (εκδ. Δόμος, 2013)

≪ Previous: GUSTAV MAHLER: ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΜΕ ΤΟΝ ZUBIN MEHTA ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

$

0

0

Γράφει ο ΤΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ

«Η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς,

 αλλά αυτή που  θυμάται για να τη διηγηθεί»

Γκαμπριέλ  Γκαρσία  Μαρκές

  

Αφήνοντας παράμερα το  ερώτημα του Μπάιρον «ποιος θα έγραφε, εάν είχε κάτι καλύτερο να κάνει», θεωρούμε αναγκαίο να εξηγήσουμε εισαγωγικά το λόγο για τον οποίο  καταγράψαμε ένα μέρος της συγκίνησής μας για την ποιητική ουσία ενός θεατρικού κόσμου,  τον οποίο  στο διάβα της ζωής μας  είχαμε την τύχη να συναντήσουμε. Με τη γραφή, που παραμένει ένας  τόσος αναγκαίος  σε εμάς δίαυλος ανθρώπινης επικοινωνίας,  επαναφέρουμε  και καταγράφουμε  μνήμες, διατηρούμε ζωντανές τις συγκινήσεις και  την ελπίδα  να κοιτάξουμε στα μάτια την «αιωνιότητα της σιωπής», όταν  ήθελε  μας συναντήσει.

     Σήμερα,  εποχή  ήττας του διεθνούς επαναστατικού κινήματος, ζούμε όχι μόνο κοινωνική αλλά και καλλιτεχνική παρακμή. Η  ουσία των πραγμάτων κατρακυλάει στους πιο σκοτεινούς βυθούς, και είναι φυσικό ο Αδόλφος Χίτλερ να ημπόρει να μας στέλνει  και πάλι το φάντασμά του. Τώρα λοιπόν  το θέατρο  που, όπως λέγεται, «κάνει ορατό το αόρατο»,  αξίζει  να στρατευτεί στην υπόθεση του λαού και των εργαζομένων.

     Η ποιητική του θεάτρου -αυτή η βιωμένη άβυσσος  που  μεταποιείτο λόγο- όπως κάθε «ποίημα», δεν είναι τα καθρεφτάκια με τα οποία δελέαζαν οι «πολιτισμένοι» τους ιθαγενείς, προκειμένου να κατέβουν από τα δέντρα για να τους ταξιδέψουν στα σκλαβοπάζαρα. Μπορεί να γίνει ένα πραγματικό κάτοπτρο, μέσα στο οποίο βλέπει ο «αναγνώστης - θεατής»  όχι μόνο τον κόσμο αλλά και  τον εαυτό του, τις πλάνες και τις αλήθειες του.

     Τελειώνοντας αυτή την προσπάθεια, καταγραφής  ανθρώπινων θεατρικών συγκινήσεων δεν είχαμε ακόμη καταλήξει εάν μας είχε δοθεί το δικαίωμα να τις κοινωνήσουμε. Η  συναίσθηση της μικρότητάς μας και ο φόβος ότι εκτρέφουμε, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, υποκειμενικές αυθαιρεσίες, μας προβλημάτισαν. Βέβαια, δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση   θεατρική κριτική, την οποία ως μη ειδήμονες δεν είμαστε ικανοί να αρθρώσουμε, γι’ αυτό  εξάλλου παραθέσαμε τόσα πολλά κείμενα  της καρδιάς μας,  άλλων ειδικών που υπεραγαπάμε. Τελικά,   δίνουμε σε ένα  μέρος αυτών των   κειμένων  τη φωνή της σιωπής τους, συνηγορώντας με τα λόγια του Γ. Ξανθούλη: «Το θέατρο ζει μέσα από τη συλλογική μνήμη, είναι μία αύρα, μία διαρκής ζύμωση μέσα στις ψυχές των θεατών …. ονόματα, πρόσωπα και στιγμές που πρέπει να περάσουν στους νεώτερους όσο και η λήθη να είναι μέρος των μοντέρνων καιρών».

     Από την άλλη, δε θεωρούμε ότι ο  τόσος κόπος  να επαναφέρουμε στη μνήμη  αυτά τα γεγονότα,  μας δίδει  το  επιπρόσθετο δικαίωμα της δημοσιοποίησης τους. Κάθε άλλο! Ο Λορέντζο Γκιμπέρτι φιλοτεχνούσε επί είκοσι επτά χρόνια τα ανατολικά ορειχάλκινα θυρόφυλλα του Βαφτιστηριού της Φλωρεντίας, όμως για εκείνα τα έργα ο Μιχαήλ Άγγελος έλεγε πως: «μπορεί να ήταν οι πύλες της Παραδείσου»!     
     Παρουσιάζοντας λοιπόν  αυτή τη γραφή για το θέατρο  εκφράζουμε ευχαριστίες  εκ των προτέρων στους ειδικούς,  για την ανοχή και για τα δάνεια που μας προσφέρουν, συνηγορώντας  με  το ήθος και τα λόγια του Βιζυηνού: ‘’Μη με μαλώσετε αν εμβαίνω με λερωμένα τσαρούχια εις το καθάριο σας κατώγι. Είμαι χωριατοπαίδι, καθώς γνωρίζετε, και έχω διανύσει μακρόν, πολύ μακρόν και λασπωμένον δρόμον’’.      

 ΜΕΡΟΣ  Α’

       Η πρώτη επαφή  με την μαγεία του θεάτρου πριν πενήντα χρόνια στο Σκουλικάδο, θα μπορούσε να  μην είχε πραγματοποιηθεί ποτέ, να ήταν, ας πούμε, μια επινόηση της φαντασίας μας, η οποία επιθυμούσε  να ζήσει ένα όνειρο, να δώσει φτερά στην τάση φυγής που ολοζωής μάς στοίχειωνε. Να ξεφύγουμε, θέλαμε,  από τον εαυτό μας, τον τόπο μας και τα μαρτύριά του. Φευγιό,  που ολοκληρωνόταν συνέχεια, κατά ανεξήγητο τρόπο με τις αναγκαίες και  αγαπημένες  επιστροφές στις ρίζες μας. Ίσως, αν αφήναμε πίσω μας  λόγους «ιεροσυλίας», να εξηγούσαν το γεγονός αυτό τα λόγια του Κώστα Γεωργουσόπουλου αναφορικά με το Θεόδωρο Αγγελόπουλο: «έγινε παγκόσμιος, γιατί είναι βαθιά ριζωμένος μέσα στη γη του». Το θεατρικό σανίδι, λοιπόν, είχε στηθεί  το 1961 στα μουράγια της κυρά - μαμής μπροστά  απ’ το σχολείο του χωριού.  Επί σκηνής ο Λάμπρος Κολυβάς και ο θείος ο Φίλιππος  να παριστάνουν  «Τα αρραβωνιάσματα» του Μπόγρη.

          Θα τους συναντήσουμε και αργότερα το 1962, όταν ο Λάμπρος θα σκηνοθετούσε  και τον «Ερωτόκριτο», όπου ο Φίλιππος έπαιζε με μοναδική επιτυχία τον τρομερό Καραμανίτη,  σύμβολο αγριότητας, ξιπασιάς και παλικαροσύνης. Ρόλος-κλειδί, αρχέτυπος για τους  Σκουλικαδιώτες, αν δεν βρισκότανε ο κατάλληλος  για το ρόλο, δεν άρχιζαν οι πρόβες. Ακόμα θυμόμαστε τα λόγια των παλαιοτέρων: «Όσο θα βρίζει τον Κρητικό παιδάκι μου και βγάζει αφρούς από το στόμα πάνω στο άλογο, αυτό δεν πρέπει να  ησυχάζει διόλου».  

          Όντας αλληλόχρεοι, οφείλουμε, εδώ μια μνημοσύνη στην ανήσυχη καλλιτεχνικά και εαρινή στη  φύση της τέχνη  του Λάμπρου Κολυβά,  ο οποίος από τη δεκαετία του '50 ακόμη που συμμετείχε στον επαγγελματικό θίασο του Πασχαλίδη, δέσποζε στις θεατρικές προσπάθειες του χωριού μας.

     Το 1977 λοιπόν, έχουν ωριμάσει οι συνθήκες και ανεβαίνει ξανά ο «Ερωτόκριτος» πάλι με πρωτοβουλία και σκηνοθεσία, του αγαπημένου φίλου και ιερέα πλέον, Λάμπρου Κολυβά.

     Βοηθάμε κι εμείς, όπως τόσοι άλλοι,  με τις λιγοστές μας δυνάμεις  σε αυτή την προσπάθεια. Φαινόμαστε, μάλιστα, και στη φωτογραφία, καθισμένοι στα σκαλοπάτια, μαζί με τον γυμναστή Νίκο Κεφαλληνό, που προσέφερε πολλά, από την αρχή μέχρι το τέλος, στη σκηνοθεσία, στις πρόβες και στην επιμέλεια αυτής της παράστασης. Παρά το γεγονός ότι ο Νίκος Κεφαλληνός δε θαμπώνεται από τους επαίνους, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι έχει προσφέρει πολλά στη θεατρική παράδοση του χωριού μας, αλλά και γενικότερα στον πολιτισμό της Ζακύνθου.

     Δίπλα μας όρθιος με το άσπρο πουκάμισο ο αξέχαστος φίλος και επί 12 χρόνια μεταπολιτευτικός πρόεδρος της κοινότητας, Γιάννης Κεφαλληνός ή Προκόπης. Είναι η σκηνή όπου ο Κρητικός (με γυρισμένη την πλάτη) μονομαχεί με  τον  Καραμανίτη,   τον παριστάνει εδώ, ο αξεπέραστος  μεταξύ ίσων -που έπαιξαν αυτόν τον ρόλο, από το 1908 που γνωρίζουμε-  Παναγιώτης Κεφαλληνός ή Γριβής (βλ. φωτό αριτερά, εδώ). Η εκτός κλίμακας βροντώδης φωνή του,  το άγριο παρουσιαστικό του, καθώς  και το υπέροχο μαύρο άλογο  που ίππευσε στην παράσταση, άφησαν εποχή. Τελικά, η εκτενής αναφορά μας σε αυτή την  φωτογραφία  δε είναι ολότελα αθώα. Θέλουμε να αναδείξουμε την «θρησκευτική» προσήλωση των δεκαέξι παρευρισκομένων στα δρώμενα, από τους οποίους,  φυσικό για το Σκουλικάδο, οι οκτώ είχαν  συγγενείς σε πρώτο βαθμό, των οποίων η ζωή ήταν πολυτάραχη και θύμιζε την ζωή των ηρώων του έργου. Δεν θα λησμονήσουμε εδώ ότι ο νεαρός Νίκος Κεφαλληνός η Άρκισος που κρατάει  τα γκέμια του άσπρου αλόγου,  είναι αυτός που στην επόμενη παράσταση του 2005 θα παίξει το Καραμανίτη με εξαιρετική επιτυχία.  Γνωρίζουμε επίσης  ότι η παράσταση του 1977, η οποία παίχτηκε στα πλαίσια της Δ’  Συνάντησης Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου, κινηματογραφήθηκε για να προβληθεί στο εξωτερικό. Σήμερα, μετά από 37 χρόνια, κάνουμε έκκληση σε όποιον γνωρίζει που βρίσκεται το ντοκιμαντέρ, να βοηθήσει, προκειμένου ένα αντίγραφό  να φτάσει στον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού μας.

Οι Σκουλικαδιώτες ανεβάζουν από γενιά σε γενιά κρητικό θέατρο και ιδιαίτερα τον  «Ερωτόκριτο». Στον Άγιο Ανδρέα, την εκκλησία των μικρογεννητών του Σκουλικάδου, για παράδειγμα, παίχτηκε το 1928 το κρητικό θεατρικό έργο,  «η Θυσία του Αβραάμ», όπου το αρνί που χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση το έφαγαν σε ζέφκι την επόμενη μέρα. Με τις ρωμαλέες και παροιμιώδεις παραστάσεις του «Ερωτόκριτου» λοιπόν, οι Σκουλικαδιώτες αξιώθηκαν να φέρουν τους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, με τις έντονα παραστατικές εικόνες και το γλωσσικό  πλούτο, στα στόματα και στην ψυχή όλων των ανδρών και γυναικών του χωριού μας, αλλά και στις αυλές των σπιτιών, στα προαύλια των εκκλησιών και των σχολείων, εκεί όπου έκαναν τις πρόβες, στόλιζαν τα άλογα, έφτιαχναν τις περικεφαλαίες και τα κοντάρια των παλικαριών της γκιόστρας. Στα σπίτια συγκέντρωναν τα βαρύτιμα χρυσαφικά που στόλιζαν τις φορεσιές αυτές, φυσικά, που επακριβώς όριζε  ο ποιητής για το κάθε αφεντόπουλο. Η  τελευταία παράσταση του «Ερωτόκριτου» το 2005 από τον άξιο παντός επαίνου για την πολυσχιδή δράση του, πολιτιστικό σύλλογο Σκουλικάδου, «Ερωτόκριτος», ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, ήταν η ιστορία παρούσα  και άφησε εποχή.

       Κοντά σε αυτά, και το θέατρο σκιών,  ο ταπεινός καραγκιόζης, αυτό το λαϊκό θεατρικό είδος, δάνειο  της ανατολής, μεταμορφώνει την παιδική μας πραγματικότητα σε ένα όνειρο. Άξιζε να αγαπηθεί και από εμάς  στα πρώτα μας βήματα  η ατμόσφαιρα την οποία δημιουργούσε, σαν ένα σύνολο, ο καραγκιοζοπαίχτης, ο μπερντές και το δικό μας χειροκρότημα. Ο καραγκιοζοπαίχτης με τον προφορικό του λόγο γίνεται ήρωας της μοναξιάς μας, ο «εκ των πλησιέστερων συγγενών» μας καλλιτέχνης. Ο μπερντές, που προβάλει λιτός με τις επίπεδες φιγούρες στην οθόνη  και  το φως,  αφαιρούσε τα «περιττά και τα καθόλου» και μας οδηγούσε σε μια πρωτόλεια, αλλά ωστόσο  σημαντική, προδρομική επαφή μας με τον «αφηρημένο» κόσμο της τέχνης που αργότερα τόσο αγαπήσαμε.

     Ανεξίτηλα έχει μείνει στη  μνήμη μας η πρώτη παράσταση Καραγκιόζη στα Ψηλά Αλώνια  της  Πάτρας. Ήταν αρχές της δεκαετίας του ’60,  όταν η γλυκύτατη θεία Διονυσία μάς φιλοξενούσε εκεί, σε μια  πόλη με ισχυρή παράδοση στον καραγκιόζη. Μετά τη δικτατορία, το 1977-1978, βοηθάμε  τις εκδηλώσεις της Δ’ και Ε’ Συνάντησης Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου, εμπνευστής και δημιουργός των οποίων υπήρξε το 1965 και 1966 ο εξαίρετος στοχαστής και αγωνιστής Κ. Πορφύρης, καταγόμενος από το Σκουλικάδο. Στην ατμόσφαιρα αυτής της «Συνάντησης» ο καραγκιόζης,  όντας μη  «εκλεπτυσμένη κωμωδία» με τα χοντροκομμένα αστεία και τις έντονες χειρονομίες,  βρίσκει την πραγματική καλλιτεχνική του  θέση και αντιστοιχία  δίπλα στις «ομιλίες» και στις παντομίμες της  Commediadell’ arte. Συγχρόνως, όμως, σε αυτές τις «Συναντήσεις» προοδευτικοί καραγκιοζοπαίχτες δε μένουν στη μέχρι τότε απλή κοινωνική αποστολή του «είδους», «το δίκιο υπερέχει», αλλά αμφισβητούν παγιωμένες συντηρητικές αλήθειες    οδηγώντας το κοινό σε άλλες διεξόδους.

     Το 1972, φοιτητές πλέον στην Αθήνα, παρακολουθούμε στο θέατρο Άννα-Μαρία Καλουτά μια «ελεύθερη διασκευή», ενός αλληγορικού μυθιστορήματος  της Πηνελόπης Δέλτα, «Το παραμύθι χωρίς όνομα», από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. Για τη συγγραφέα, όπως η ίδια αναφέρει το 1910, «Ο Βασιλεύς Αστόχαστος είναι το σιχαμένο καθεστώς και το Βασιλόπουλο είναι ο Νέος Έλληνας όπως θα τον ήθελα. Εκείνος που θα ζητήσει μέσα του να αγωνιστεί …»

     Ο θίασος «Νέα Πορεία»  του Γιώργου Χαραλαμπίδη  καταγγέλλει στο πρόγραμμα της παράστασης  το Ελληνικό Θέατρο, σαν αντιπνευματικό, αντιλαϊκό και αθεράπευτα Βεντετοκρατούμενο και δηλώνει ότι: αγωνίζεται για ένα πεντακάθαρο ρωμαλέο Ελληνικό Θέατρο. Για δε το «Παραμύθι» αναφέρει: «Στην αρχή το τέλμα, μετά σαν ηχηρό ράπισμα η ντροπή, μετά η αφύπνιση μέσα σε αγώνα και ύστερα η νίκη και η περισυλλογή. Αν όλα τούτα δεν γίνουν παράσταση, που αυτή καθ’ εαυτή να φέρνει μήνυμα καλλιτεχνικό, να συναρπάζει με την τόλμη της, να κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις και το νου μαζί του θεατή, τότε ναι, θα έχουμε αποτύχει κι ο τίτλος μας «Νέα Πορεία» θα είναι μια ακόμη θλιβερή ειρωνεία…».  

     Δίκαια λοιπόν  ήταν το έργο που, μαζί  με την παράσταση από τον ίδιο θίασο «Οι 300 της Πηνελόπης», μάς εισήγαγαν στη μαγεία ενός πραγματικού θεατρικού γεγονότος, τόσο απαραίτητου σε εμάς, προκειμένου να εκφράσουμε τις κοινωνικές και καλλιτεχνικές μας ανησυχίες. Απορρίπταμε τις τελειωμένες, συντηρητικές, ακαδημαϊκές αλήθειες για την τέχνη της μετεμφυλιακής Ελλάδας και είχαμε το «θράσος» σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες της δικτατορίας, να φτιάχνουμε, μαζί με πολλούς άλλους βέβαια, το αλφαβητάρι  των δικών μας συγκινήσεων. Αγαπήσαμε από την αρχή τις θεατρικές παρωδίες καθώς και αυτές που ακολούθησαν  αργότερα, όπως «Ο μπαμπάς ο πόλεμος» και «Οδυσσέα γύρισε σπίτι» από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Το γεγονός αυτό μάς το καθόριζαν λόγοι σημαντικοί. Θέλαμε να αλλάξουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, χρησιμοποιώντας και αλλάζοντας αναγνωρίσιμα πρότυπα από μύθους, όπως αυτούς του αρχαίου παρελθόντος. Με αυτό τον τρόπο, το παρόν έπαιρνε φαντασμαγορικά τη θέση του μέσα από αντιστοιχίες, συγκρίσεις και περιγραφές, οι οποίες δημιουργούσαν ξανά και ξεπερνούσαν ακόμη και τις προθέσεις των αρχικών κειμένων. Να ανακαλύψουμε, θέλαμε, από την αρχή την αρχαία Ελληνική μυθολογία, όπως άλλωστε  και την πρόσφατη ιστορία του αντιστασιακού και κομμουνιστικού κινήματος διεθνώς αλλά κυρίως στην πολύπαθη χώρα μας, που τη σκέπαζαν τα μαύρα φεγγάρια των πραιτοριανών, νικητών του εμφυλίου. Μέσα από τα έργα αυτά γνωρίσαμε, όσα ακριβά και σπουδαία μπορούσαν να περάσουν τη λογοκρισία, όπως η μοντέρνα σκηνοθετική μαγεία του Θεάτρου Τέχνης, η μουσική του Χατζηδάκη και τα θεατρικά κείμενα του Καμπανέλλη.

     Ένα χρόνο μετά την πτώση της χούντας, το 1975,   θέλοντας να δώσουμε  «νόημα» στην ψυχαγωγία,  όπως και στη ζωή μας,   κατεβήκαμε τα σκαλιά του θεάτρου «Κάβα». Ο θίασος «Ρεπερτορίου» Χατζίσκου – Νικηφοράκη ανεβάζει το έργο του Γιάννη Ρίτσου  «Η σονάτα του σεληνόφωτος».

     Ο Ρίτσος ένας αγωνιστής – κομμουνιστής,  άξιος ποιητής της ρωμιοσύνης και του κόσμου,  σιγοψιθυρίζει εκκωφαντικά τις φωνές και τις πίκρες μας. Αλησμόνητος, όταν με την υπέροχη φωνή του απήγγελλε τα ποιήματά του και ψήλωνε ο κόσμος, αλλά και εντυπωσιακά γοητευτικός, καθώς κρατούσε το υπέροχο καμηλό παλτό του, στην πρώτη σειρά στις εκδηλώσεις του κόμματος και της νεολαίας, με έγνοια για τους απλούς εργαζόμενους και το κίνημα. Ήταν ημέρα απεργίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών και ευρισκόμενος σε φιλικό σπίτι, ρωτάει μαθήτρια της β’ γυμνασίου. ‘’Απήργησαν οι καθηγητές στην τάξη σου;’’ ‘’Μάλιστα, απήργησε μια νέα φιλόλογος’’,  ήταν η απάντηση. ’’Ωραία  θα της  χαρίσεις  αυτή τη  μικρή πέτρα  που  πάνω της θα  ζωγραφίσω  τώρα μια νεαρή   γυναίκα’’.Ωστόσο,  ο πρόχειρος κόκκινος μαρκαδόρος δεν ήταν ανεξίτηλος και η πέτρα πάνω στη βιβλιοθήκη μας, ολοένα ξεθώριαζε. Φυσικά ο σχολάρχης της  Ιονίου Σχολής δεν ήταν ούτε κομμουνιστής, «πολλώ δε μάλλον» ποιητής, και δεν άργησε να ζωγραφίσει την πολύ ωραία απόλυση της νεαρής φιλολόγου, έτσι, για να τον θυμόμαστε εμείς και να παραδειγματίζονται οι  άλλοι.

     Θεατές, λοιπόν, στη  «Σονάτα του σεληνόφωτος». Κι ήμαστε τόσο νέοι,  ανώριμοι και «ικανοί» επίσης να «χαιρόμαστε» τη μετριότητα μας! Θα περάσουν χρόνια και χρόνια για να ρίξουμε ένα φως πάνω στην αισθητική της όψη και να νιώσουμε τη συγκίνηση  που εκπέμπει το βάθος του ποιητικού κειμένου.  Εδώ, ο ποιητής, ο πάντοτε παρών στην εποχή του,  φαίνεται να αφήνει  το ηρωικό πνεύμα,  προκειμένου να κάνει μια εσωτερική αναζήτηση, ιδεολογική και υπαρξιακή. Η απεικόνιση του σκηνικού ορίζεται στον πρόλογο του ποιήματος με ακρίβεια από τον ποιητή: Ανοιξιάτικο βράδυ. Ένα  δωμάτιο παλιού σπιτιού. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, ντυμένη στα μαύρα, μιλάει σ’ ένα νέο. Δεν έχουν ανάψει φώς. Απ’ τα δύο παράθυρα μπαίνει ένα αμείλικτο φεγγαρόφωτο.

   Ολόκληρος ο μονόλογος  του έργου στοιχειώνεται από την φράση, με την οποία αρχίζει και τελειώνει  το έργο, «Άφησέ με να έλθω μαζί σου» η οποία επαναλαμβάνεται 15 φορές στο έργο.  Έχουν περάσει πάνω από 35 χρόνια και αυτό το μοτίβο  με την  εκφορά του λόγου της Νικηφοράκη  είναι το πρώτο πράγμα που μας ακολουθεί και παραμένει ολοζώντανο στη μνήμη μας. Αυτή είναι η δραματική  επίκληση  της γυναίκας που θέλει να  της επιτρέψει ο νέος να τον ακολουθήσει,  ενώ αντιλαμβάνεται ότι η πρόθεσή του  είναι να την εγκαταλείψει.  Να πάει μαζί του: λίγο πιο κάτω, ως την μάντρα του τουβλάδικου, ως εκεί που στρίβει ο δρόμος και φαίνεται  η πολιτεία.

     Η πολιτεία,  που θα της δώσει τα φτερά να πετάξει  με μια αίσθηση ελευθερίας και ανωνυμίας και καταισχύνης της φθοράς του χρόνου  των ιδεολογιών και των πραγμάτων. Tην πολιτεία, το «καινούργιο» με τις αντιθέσεις του,  δεν το  εξιδανικεύει, γνωρίζει τα θετικά και τα αρνητικά του και είναι πλέον αργά, δεν μπορεί και η ίδια να το ακολουθήσει. Ωστόσο επιθυμεί  να βγει μόνη της προκειμένου:  να δει την  πολιτεία με  τα ροζιασμένα χέρια της, την πολιτεία του μεροκάματου, την πολιτεία που ορκίζεται στο ψωμί και στη γροθιά της … 

       Ο ποιητής κρίνει, σκέπτεται, ωριμάζει, ψάχνει κάτι καινούργιο στο σημαδιακό  έτος 1956 που έγραψε τη σονάτα. Μόλις έχει γυρίσει από την Σοβιετική Ένωση  με  ένα βραβείο  Λένιν στο χέρι αλλά  και με τον απόηχο του περίφημου  20ου συνεδρίου του ΚΚΣΕ το οποίο έφερνε τα απάνω κάτω στην οικοδόμηση του  σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ που με τόσες δυσκολίες  αλλά και τόσες ασύλληπτες νίκες, επαναστατικές μέχρι τότε, είχε οικοδομηθεί.

     Ό,τι  και να συμβολίζει η γυναίκα  με τα μαύρα,  ό,τι και να συμβολίζει η «πολιτεία», μπορεί ακόμη και να παραμερίσει, προκειμένου να περάσει η συγκίνηση της θέασης των πραγμάτων του σκηνικού, καθώς και η σουρεαλιστική περιγραφή τους στις στροφές του ποιήματος. Αυτό είναι λοιπόν το δεύτερο πράγμα που παραμένει  αρχέτυπο και αναλλοίωτο  στη θύμησή μας από τότε. Είναι φυσικό λοιπόν να μας  φέρει  τρικυμία, όταν μετά από 30 χρόνια, στις 30 Απρίλη του 2006, στο Ριζοσπάστη,  διαβάζουμε  ένα εμπνευσμένο προοδευτικό άρθρο, γραμμένο από το ζακυνθινό  ιστορικό του Μουσείου Μπενάκη, Δημήτρη Αρβανιτάκη με τίτλο «Γιάννης Ρίτσος - Ποιητής μιας νέας... Πρωτομαγιάς του κόσμου».

     Το άρθρο αρχίζει με τη φράση: «Έχω σταθεί συχνά μπροστά σε κείνο που ονομάζεται "νεκρή φύση"». Τι είναι, άραγε, αυτό; Είναι κάτι παραπάνω από μια άσκηση παιχνιδίσματος του φωτός, μια σπουδή του τρισδιάστατου της πραγματικότητας; Όλα αυτά μπορεί να τα σκεφτεί κανείς, μέχρις ότου δει τις "νεκρές φύσεις"του Σεζάν. Γιατί εκεί αναγνωρίζει κάτι περισσότερο: οι νεκρές φύσεις είναι ένας κόσμος. Κι όσο κι αν έχει ξεφτίσει η ετυμολογία, ας την ξαναθυμηθούμε: στα ελληνικά, κόσμος σημαίνει τάξις, ευπρέπεια και μέθοδος. …και συνεχίζει παρακάτω …  τι γυρεύουν τόσα πολλά αντικείμενα - πράγματα μέσα στην ποίηση του Ρίτσου; Μια ποίηση που ξεχειλίζει από πράγματα: πράγματα γλαυκά, ασπαίροντα, ολόφωτα, στο σκιόφως, εκπεπτωκότα, πράγματα σημαίνοντα... Δεν πρόκειται όμως εδώ για τον τρόμο του κενού, αλλά για συμπαντική δημιουργία: Ο ποιητής, με τη μοναξιά και την υπομονή του δημιουργού, πλαστουργεί τον κόσμο από την αρχή. Τα αντικείμενα, που ο εγωιστικός ανθρώπινος λόγος τα ονόμασε "άψυχα", αυτά ορίζουν το μέτρο του ανθρώπινου παραδείσου. Υπακούουν στον μέγιστο νόμο της φθοράς, και απεικονίζουν την ανθρώπινη μοίρα: αναγιγνώσκοντας αυτή τη μοίρα στο πρόσωπο των πραγμάτων, ο άνθρωπος εξοικειώνεται μαζί της, μαθαίνει να αρμόζεται στον κόσμο: κι η αρμογή αυτή παίρνει το νόημα της ηθικής. Η ύλη, λοιπόν, κι όχι ο θεός και οι υπερκόσμιοι νόμοι, μας διδάσκει την ηθική και την αλήθεια της μοίρας. Κι έτσι τα αντικείμενα ορίζουν τις συντεταγμένες του ανθρώπινου πάθους, του πάθους εκείνου που ένας λόγος οξύτερα σοφός, θα ονόμαζε τραγωδία. Τι είναι ο άνθρωπος και ποιος ο δρόμος του; Ας ρωτήσουμε τα πράγματα να μας το πουν. Πού κατοικεί άραγε η Γυναίκα της "Σονάτας του σεληνόφωτος"; 

"Τούτο το σπίτι στοίχειωσε, με διώχνει -

θέλω να πω έχει παλιώσει πολύ, τα καρφιά ξεκολλάνε,

τα κάδρα ρίχνονται σα να βουτάνε στο κενό,

οι σουβάδες πέφτουν αθόρυβα

όπως πέφτει το καπέλο του πεθαμένου απ'την κρεμάστρα στο σκοτεινό

διάδρομο

όπως πέφτει το μάλλινο τριμμένο γάντι της σιωπής απ'τα γόνατά της

ή όπως μια λουρίδα φεγγάρι  στην παλιά,

ξεκοιλιασμένη πολυθρόνα.’’

("Η σονάτα του σεληνόφωτος", σ. 46).

      Στη μεταβατική περίοδο από τη δικτατορία στη μεταπολίτευση, που δυστυχώς «όλα αλλάζουνε  και όλα τα ίδια μένουν», γίνονται προσπάθειες μιας ανασύνταξης της θεατρικής πράξης: στην πρώτη φάση  για να ξεγελάσουν με αλληγορίες  και υπαινικτικά σύμβολα τους λογοκριτές της χούντας, να αφυπνίσουν τους θεατές και να αμφισβητήσουν όλο το θεατρικό κατεστημένο, όπως προαναφέρθηκε. Μια τέτοια παράσταση  ήταν η αλληγορική και συμβολική παράσταση διαμαρτυρίας «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, από τον θίασο Καζάκου-Καρέζη. Η παράσταση ανέβηκε με εμπόδια από τη λογοκρισία, το 1973, μέσα στην χούντα, στο θέατρο «Αθήναιον». Στοιχειώθηκε από τη μουσική και τα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου και άφησε εποχή. Δυστυχώς σήμερα, μετά από σαράντα χρόνια, διαβάζουμε στο «Ριζοσπάστη»: «Η παράσταση του ΚΘΒΕ "Το μεγάλο μας τσίρκο", που γράφηκε την περίοδο της χούντας και δε μπορούσε να πει τα πράγματα με το ταξικό τους όνομά, μιλούσε για τον πατριωτικό αγώνα του λαού ενάντια στις ξένες δυνάμεις. Το ΚΘΒΕ σήμερα, όχι μόνο δεν απελευθέρωσε το περιεχόμενό του, αλλά του έδωσε και μια πιο συγκαταβατική μορφή, καταργώντας τα όποια ριζοσπαστικά στοιχεία της τότε σκηνοθεσίας, π.χ. πανό και πλακάτ πάνω στη σκηνή, και, ενώ το έργο έκλεινε με το "λαέ μη σφίγγεις άλλο το ζωνάρι", τώρα τελειώνει με το "Ορέστη από το Βόλο, Μαρία απ'τη Σπάρτη κ.λπ.". Και αυτή είναι στρατευμένη τέχνη. Στρατευμένη στο να μας δείχνει πώς να δράσουμε για να μην αλλάξει ο κόσμος».

      Το «Ελεύθερο θέατρο», το οποίο ιδρύθηκε  και αυτό στις αρχές της δεκαετίας του ’70 μέσα στην δικτατορία, όχι μόνο προσπάθησε να υπονομεύσει  και να καταγγείλει την έλλειψη ελευθερίας από την χούντα αλλά και να επιβάλει  μια πρωτόγνωρη, για την εποχή του βεντετισμού στο θέατρο, συλλογικότητα μιας ομάδας νέων καλλιτεχνών σε προοδευτική κατεύθυνση.  Όλοι μαζί είχαν λόγο για τη σκηνοθεσία και τα κείμενα, γινόταν οι ίδιοι πρωταγωνιστές φτιάχνοντας τη δική τους μανιέρα. Μεταξύ των ιδρυτών του θεάτρου αυτού ήταν οι Παναγιωτοπούλου, Φασουλής, Αρζόγλου, Χρυσομάλλης, Χατζησάββας,   και ο  Κηλαηδόνης. Το «Ελεύθερο θέατρο» ανέδειξε, μεταξύ πολλών άλλων πραγμάτων, ένα σύγχρονο είδος επιθεώρησης η οποία, αφήνοντας πίσω την λογοκριμένη παρακμάζουσα κλασική Επιθεώρηση, μπορούσε να εκφράσει τις καλλιτεχνικές ανησυχίες και τα πολιτικά – κοινωνικά μηνύματα των συντελεστών. Η παράσταση, για παράδειγμα, «..Κι εσύ χτενίζεσαι» των Μποστ, Γ. Σκούρτη και της ομάδας του Ελεύθερου Θεάτρου υπήρξε μια επιθεώρηση, όπως και τόσες άλλες, άφησαν εποχή.

        Η επιθεώρηση - για να κάνουμε μια σύντομη μνεία στην ιστορική της εξέλιξη – εμφανίστηκε, για πρώτη φορά, γύρω  στα 1830, στη Γαλλία και αποτελείτο από ξεχωριστές σκηνές με χορογραφικά, μουσικά και φωνητικά νούμερα και είχε επίκαιρο χαρακτήρα. Στην  Ελλάδα αυτό το ξεχωριστό  είδος  εμφανίστηκε το 1894, αξιοποιώντας την  αριστοφανική σατιρική παράδοση. Ονομάζεται συνήθως  ''Αθηναϊκή Επιθεώρηση''και οριοθετείται μέσα από εντυπωσιακές παραστάσεις, με εμπορικές και απλουστευτικές πολλές φορές καλλιτεχνικές εκδοχές μιας κοινωνικής και πολιτικής σάτιρας. Όλα αυτά, καθώς και το γεγονός ότι την υπηρετούν λαϊκοί κωμικοί ηθοποιοί με σπάνιο πηγαίο ταλέντο, την κάνουν δημοφιλή  στο πλατύ κοινό, οι ίδιοι δέ, γίνονται αναγνωρίσιμοι και λατρεμένοι από τον πολύ κόσμο,  όταν πρωταγωνιστούν στις ταινίες του εμπορικού ελληνικού κινηματογράφου.  Βέβαια, αυτούς τους λαϊκούς ηθοποιούς τούς θεωρούμε εντελώς μα εντελώς δικούς μας ανθρώπους  και δε θα διαφωνήσουμε με τον Κάρολο  Κουν, όταν μονολογούσε «ας είχα εγώ έναν Αυλωνίτη και θα σας τους χάριζα όλους», ούτε με την υπερβολική, ίσως, Ειρήνη Παπά, όταν  ομολογούσε: «οι πιο σπουδαίοι ηθοποιοί στην Ελλάδα, είναι αυτοί της επιθεώρησης.»

        Να ήταν αυτό  ένας από τους λόγους, που κατά το καθημερινό κυνηγητό της αστυνομίας μετά τα γεγονότα της Νομικής,  εφ’ όσον δεν προλαβαίναμε να μπούμε στην Φοιτητική Λέσχη, όπου ίσχυε το άσυλο, βρίσκαμε καταφύγιο στη στοά Χατζηχρήστου; Θυμάμαι, λες και ήταν χθες, σε ένα τέτοιο τρεχαλητό, μια νεαρή σαν και εμένα φοιτήτρια, τρέχοντας και αυτή, να με τραβάει  από το  χέρι και με ένα ουρλιαχτό να με ρωτά γιατί τρέχω. Ο φόβος υπήρξε ο κακός σύμβουλός μας,  που δυστυχώς για εμάς, δεν ήταν ο «φόβος των γενναίων».  Ένας άλλος λόγος, που νιώθαμε οικείο το περιβάλλον αυτής της στοάς, ίσως να ήταν το γεγονός  ότι εκεί, απέναντι από το θέατρο Χατζηχρήστου, υπήρχε και η Σοβιετική αγορά. Ένα μικροσκοπικό  κατάστημα  με προϊόντα από την τότε Σοβιετική Ένωση, που  για εμάς  η χώρα αυτή ήταν ο κόσμος όλος. 

     Ωστόσο, τη χειμερινή περίοδο 1974-1975 στο θέατρο «Χατζηχρήστου»,  παραμερίζοντας τις κουλτουριάρικες αισθητικές  μας, παρακολουθήσαμε  την  εμπορική επιθεώρηση «που τα λέει όλα» με τίτλο  «Απ’ το πουλί …. στη βουλή», για να δούμε και εμείς επί σκηνής τους Χατζηχρήστο, Καλουτά, Ντορ, Λειβαδίτη, Στολίγκα.

      Από τότε, φτάσαμε στο 1997, προκειμένου να παρακολουθήσουμε  άλλη μια φορά επιθεώρηση και μάλιστα στο Εθνικό θέατρο. Η παράσταση αυτή ήταν η υλοποίηση  μιας επιθυμίας του διευθυντή του Εθνικού θεάτρου Νίκου Κούρκουλου να ανεβάσει στο Εθνικό Θέατρο  ένα θέαμα αφιερωμένο στα εκατό χρόνια της  Αθηναϊκής επιθεώρησης. Ο τίτλος της ήταν «Βίρα της άγκυρες» και είχε γραφτεί  από το δίδυμο Παπαθανασίου – Ρέπα  και σκηνοθετηθεί από το Σταμάτη Φασουλή.

     Ήταν μια ποιοτική υπερπαραγωγή. Ο Γιώργος Ασημακόπουλος,  υπεύθυνος για τα σκηνικά και τα κοστούμια  της παράστασης αναφέρει: «Βέβαια τα χρόνια περνούσαν, δούλευα πολύ, έκανα έργα που  αγάπησα, αλλά πολύ μεγάλο τίποτα… Ως την στιγμή που έφθασε στα χέρια μου το βίρα τις άγκυρες: 95 σκηνές από το 1893 μέχρι σήμερα, αμέτρητοι ρόλοι, με άπειρες αλλαγές ο καθένας, κοστούμια όλης της τελευταίας εκατονταετίας – πράγμα που δεν είχε ξαναγίνει στα ελληνικά θεατρικά χρονικά! Ρούφηξα το έργο μετρώντας τα κοστούμια: 849!  Νόμισα πως έκανα λάθος στην πρόσθεση. Όχι! Το «μεγάλο» χτύπησε την πόρτα μου. Η επιθυμία τόσων ετών έγινε πραγματικότητα».

     Όμως η επιθεώρηση δεν είναι μόνο  τα φαντασμαγορικά σκηνικά, φώτα, κοστούμια και χορευτικά  ούτε οι σατιρικές  ανασκευές  απλοϊκών τραγουδιών,  τα οποία, στο πλαίσιό της,  υπονομεύονται πλήρως και μέσα από εκκωφαντικές μουσικές, παίρνουν άλλους δρόμους και άλλα νοήματα. Αντίθετα, η επιθεώρηση έχει τη δυνατότητα να προσφέρει την τόσο απαραίτητη για εμάς, μελαγχολία της σιωπής. Όχι μόνο διότι συνηγορούμε  στο γεγονός ότι « η μυστική πηγή του χιούμορ είναι η θλίψη» αλλά και διότι  συμφωνούμε στα λόγια των συγγραφέων της παράστασης: «Οι  άνθρωποι της επιθεώρησης ήταν και είναι οι παρίες της τέχνης, που σκαλίζουν τα αραβουργήματά τους στο ευτελές και θνησιγενές υλικό της επικαιρότητας, που όταν παρέλθει συμπαρασύρει στη λήθη και τα έργα τους. Εκεί οφείλει τη μελαγχολική της χάρη και η επιθεώρηση. Περιέχει τον ίδιο της το θάνατο, τη στιγμή που σκάει ο πιο ζωντανός χυμός της μ’ ένα τρανταχτό γέλιο. Αν η Κωμωδία σε σχέση με το Δράμα είναι η δευτερότοκη κόρη του θεάτρου μας, η Επιθεώρηση είναι σίγουρα η ψυχοκόρη».

     Ίσως, για το λόγο αυτό, πολλοί μεγάλοι κωμικοί, παρά το γεγονός ότι είχαν μεγάλες επιτυχίες στις γυναίκες, αν και τις περισσότερες φορές ήταν άσκημοι και φυσικά έκαναν τους θεατές να ξεκαρδίζονται στα γέλια,  διακρίνονταν συνήθως από εσωστρέφεια και θλίψη. Δικαιώνουν και οι ίδιοι τις συγκινητικές εξομολογήσεις, του σκηνοθέτη της παράστασης  Σταμάτη Φασουλή: «Όσο για την Επιθεώρηση, χρόνια τη δουλεύω κι είναι σαν να μην τη συνάντησα ποτέ. Μόνο μια φορά στον ύπνο μου ήλθε, ντυμένη γυναίκα. Είχε στο στήθος κεντημένο, τεράστιο, ένα σπάνιο τριαντάφυλλο, που πολλοί έλεγαν πως τον καιρό των  ερώτων μοσχοβόλαγε. Κι όταν της είπα πόσο την ζηλεύω, εκείνη μισόκλεισε τα μάτια κι είπε με τη σπασμένη φωνή: «Ξέρετε, μου το κέντησαν κατάσαρκα, σταυροβελονιά, και χωρίς αναισθησία, ούτε καν τοπική. Έπρεπε να `μουν ξύπνια και ευαίσθητη στον πόνο για να πιάσει το λουλούδι, και να μη μείνει  στο στήθος μου για πάντα μαραμένο το τριαντάφυλλο της ζωής μου».

     Τα παραπάνω απαντούν και   σε  όσους αναρωτηθούν γιατί κάνουμε τόσες αναφορές στην επιθεώρηση που τόσα μπορεί κάποιος να της καταμαρτυρήσει. Ασφαλώς, γνωρίζουμε κι εμείς ότι, πέρα από εξαιρέσεις και παρά το ταλέντο των συντελεστών της, παραμένει σε γενικές γραμμές, «ιδεολογικά άστατη και ανερμάτιστη» περιφέροντας τις αισθητικές της αβαρίες στο θεατρικό γίγνεσθαι.  

       Είναι γεγονός, και δεν διστάζουμε να πούμε, ότι δεν  περνούσαμε την πόρτα μιας θεατρικής σκηνής, προκειμένου να συμμετάσχουμε σε ένα σεμινάριο που αναζητούσε  τα ακριβή όρια μιας κοσμοθεωρίας.  Φυσικά, δε ζούμε να μην ανήκουμε πουθενά, δεν είμαστε αισθητικά αστράτευτοι, μας ενδιαφέρει ηεπίδραση τηςοικονομικής, κοινωνικής και φυσικής  πραγματικότητας πάνω στην τέχνη, κυρίως δε ηαναζήτηση του θεού στον οποίο πιστεύει και κάνει σπονδές στις διάφορες εποχές η τέχνη, ανέκαθεν στρατευμένη. Η τέχνη αρχικά ορίζεται από τη μαρξιστική θεωρία ως μια μορφή κοινωνικής συνείδησης, μια ιδιαίτερη μορφή υποκειμενικής αντανάκλασης της πραγματικότητας, μέσα από καλλιτεχνικές εικόνες. Ο Μαρξ λέει ότι η τέχνη βρίσκεται  στην προέκταση της εργασίας. Είναι μια από τις μορφές εξανθρώπισης της φύσης, του ξανακτίσιματος του κόσμου.

     Συγχρόνως, δεχόμαστε ταιστορικά δρομολόγια καιτις οδοιπορίες των επαναστατικών επεξεργασιών για την τέχνη,  όπως  αυτές  που καταγράφονται  μέχρι τις μέρες μας.  Παράδειγμα, η  ομιλία της Ελένης Μηλιαρονικολάκη,  στο πρώτο σεμινάριο που διοργάνωσαν  το Μάρτη του 2014 στην Αθήνα η ΤΟ Καλλιτεχνών της ΚΟΑ και η Επιτροπή Φεστιβάλ ΚΝΕ - «ΟΔΗΓΗΤΗ», στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας - πρόσκλησης για δημιουργία πρωτότυπου καλλιτεχνικού έργου. Μεταξύ πολλών άλλων η εισήγηση αυτή αναφέρει: «Η τέχνη ως  εργαλείο ανάλυσης, κατανόησης και παρέμβασης στην πραγματικότητα είναι τελικά μια μορφή εργασίας….. η τέχνη είναι η προσπάθεια να κατακτήσει ο άνθρωπος τον κόσμο με έναν άλλο τρόπο, τον αισθητικό, με το συνδυασμό δηλαδή αισθήσεων, γνώσεων, συναισθημάτων και πρακτικής εργασίας. Αντίθετα με την επιστήμη, στην τέχνη υπάρχει και υποκειμενισμός, αφού σε αυτή συμμετέχει ολόκληρος ο ανθρώπινος ψυχισμός^.όχι μονάχα η νόηση αλλά και το συναίσθημα και η βούληση. …. Έχει δηλαδή την ιδιότητα να αλλάζει τον άνθρωπο και μέσα από αυτόν, τον κόσμο. Είναι αυτό που εννοεί ο Μπρεχτ όταν γράφει ότι το δικό μας θέατρο δεν αρκείται στην αναγνώριση της πραγματικότητας αλλά πρέπει να διεγείρει και να οργανώνει τις διαθέσεις για την αλλαγή της…. Όσο ανούσια και φτωχή είναι η υποτιθέμενη μη στρατευμένη τέχνη, η τέχνη που εξαιρεί από το πεδίο των ενδιαφερόντων της τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν την κοινωνική ζωή, όπως η οικονομία και η πολιτική, άλλο τόσο είναι και η τέχνη που βασίζεται σε έτοιμα προκατασκευασμένα σχήματα …. Οι πιο βαθιές και αξέχαστες συγκινήσεις βασίζονται στην ενότητα του συναισθήματος με τη νόηση. Ο Ενγκελς, αναφερόμενος στη λογοτεχνία, συχνά τόνιζε ότι όσο πιο κρυμμένες μένουν οι απόψεις του δημιουργού, όσο δηλαδή δεν τις υπογραμμίζει αλλά τις αφήνει να αποκαλύπτονται και να ανακαλύπτονται μέσα από την πλοκή, τόσο το καλύτερο για το έργο τέχνης. "Η στράτευση, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να αντλείται μέσα απ'την ίδια την κατάσταση κι από τη δράση, χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένα...", έγραφε. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιμετώπισης της τέχνης ως μορφής εργασίας είναι το έργο του Μπρεχτ. Θα προσέξατε ότι ο Μπρεχτ συνήθως δε δίνει απάντηση στα προβλήματα που θέτει: Ψάξε αγαπητό κοινό, ανακάλυψε, βρες τη λύση κ.λπ. είναι μια επίκληση που υπάρχει έντονα στο θέατρό του …                        

          Μια σημαντική πλευρά της δημιουργικής εργασίας που χρειάζεται να προσεχτεί και να διαφυλαχτεί είναι η ενότητα ανάμεσα στη μορφή και το περιεχόμενο.  Αν ο δημιουργός δώσει την έμφασή του στη μορφή, σύμφωνα μάλιστα και με τις επιταγές της αστικής αισθητικής, τότε το έργο του θα ξεπέσει στο φορμαλισμό, μπορεί προσωρινά να προκαλέσει κάποια αισθήματα αλλά τελικά θα είναι στείρο και νεκρό. Συγκρίνετε τα έργα του Βάρναλη, άψογα τεχνικά, πριν γίνει κομμουνιστής, τα διονυσιακά με τα μετέπειτα. Αν πάλι δε φροντίσει τη μορφή και σταθεί μόνο στο περιεχόμενο, τότε δεν είναι τέχνη, γιατί αναμφίβολα το ειδοποιό χαρακτηριστικό της τέχνης, σε σχέση με τις άλλες μορφές εργασίας, είναι να προκαλεί αισθητική απόλαυση. ….  Μορφή και περιεχόμενο είναι διαλεκτικό ζεύγος. Το περιεχόμενο είναι το δυναμικό στοιχείο αυτού του ζεύγους, το πρωταρχικό. Όμως το περιεχόμενο πρέπει να διεισδύει στη μορφή, όπως και το αντίθετο: Η μορφή διεισδύει στο περιεχόμενο. Η μορφή μπορεί εντελώς να καταστρέψει ένα καλό περιεχόμενο αν δεν είναι κατάλληλη. Όταν το περιεχόμενο βρει την καλύτερη έκφρασή του βρίσκει τη μορφή του… Οι σημερινοί καλλιτέχνες - δημιουργοί διαθέτουν ένα σπουδαίο εργαλείο για να ανταποκριθούν στο σύγχρονο κοινωνικό ρόλο τους, το σοσιαλιστικό ρεαλισμό, που, αν θέλουμε να τον ορίσουμε σύντομα, είναι η τέχνη που εκφράζει την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Ένα καλλιτεχνικό ρεύμα ή καλύτερα μια μέθοδος που - παρότι στη σύντομη ως σήμερα διαδρομή της ταλαιπωρήθηκε από λάθη και παρεκκλίσεις και δεν έδωσε ακόμη τους πιο ώριμους καρπούς της - υπερέχει απ'όλα τα καλλιτεχνικά ρεύματα. … η κοσμοθεωρία αυτή δεν είναι δόγμα αλλά μέθοδος ανάλυσης, κατανόησης και παρέμβασης στην πραγματικότητα».

      Οι παραπάνω σκέψεις και το γεγονός ότι σήμερα οι μπαλαρίνες των Μπολσόι «χορεύουν» στα σκυλάδικα για λίγα ευρώ, μας επιτρέπουν να ανασύρουμε στη θύμησή μας τα λόγια του Λουνατσάρσκι που από το 1917 δρασκελάνε τις εποχές: «Αν η Επανάσταση μπορεί να δώσει στην Τέχνη την ψυχή της, τότε η Τέχνη μπορεί να γίνει η φωνή της Επανάστασης»!

                              

Μάης 2014

                                                                      ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Για το ποιητικό βιβλίο του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Κρυπτόλεξο» (εκδ. Δόμος, 2013)

July 4, 2014, 9:29 am

≫ Next: Χαΐμ Κωνσταντινίδης: «Τη Ζάκυνθο ξέρετε πώς τη λένε στο Ισραήλ; Το νησί των δικαίων...»

≪ Previous: Η ποιητική ουσία ενός θεατρικού κόσμου η έγνοια μας

$

0

0

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ

Το Κρυπτόλεξο  του Δημήτρη Κοσμόπουλουδεν είναι εύκολο να το χαρακτηρίσει κανείς απλώς ποιητική συλλογή, διότι, πέραν των τυπικών χαρακτηριστικών της, το θέμα της και η επεξεργασία του την καθιστούν λαμπάδα στη μνήμη Αγίου, κερί στο μανουάλι, πρόσφορο στη μνήμη αγαπημένου και αγιοποιημένου προσώπου. Το κρυπτόλεξο είναι ένας κώδικας που περνάει μήνυμα σε επιλεγμένον μόνον  αποδέκτη. Ο αναγνώστης επομένως του συγκεκριμένου Κρυπτολέξουπαρεμβαίνει δισταχτικά σ’ αυτή την  μυστική επικοινωνία, σχεδόν λαθραναγνώστης, για να λάβει ψιχία του ηχητικού κύματος,  του οποίου τη μια άκρη κρατά στην ουράνια πατρίδα του ο Παπαδιαμάντης και την άλλη ο γήινος απόγονος στη γη. Δεδομένης της ανεπάρκειας των συμβατικών προσληπτηρίων οργάνων, είναι αναγκαία η αλαφροΐσκιωτη κατάσταση, για να υπερβεί κανείς το φράγμα της πραγματικότητας. Μάτια για τα αόρατα, ώτα για τα ανάκουστα ποιητική  διαμεσολάβηση και το φράγμα σπάει. Τώρα,  αν, στην αντίληψη τρίτου, το πράγμα φαντάζει παραδοξολογία, ισχύει αυτό που είπε ο Οδυσσέας Ελύτης: «Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να ενδιαφέρεται για την Ποίηση. Άπαξ όμως κι ενδιαφέρεται, είναι υποχρεωμένος «να γνωρίζει να μεταβαίνει» σ’ αυτή τη δεύτερη κατάσταση, να περπατεί και στον αέρα και στο νερό»[1]. Και ας επιστρατεύσουμε και το πλατωνικό «ουδείς αγεωμέτρητος εισίτω»και το σπουδαιότερο όλων «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν».

Στην προσωπική, με βυζαντινά γράμματα, επιβλητική, χειρόγραφη, αφιέρωση,  η φράση «Τούτος ο ‘‘Κανών’’ για την  τελευταία, επί γης, νύχτα του Ανεσπέρου Παππού μου Αλεξάνδρου» κομίζει δύο ενδιαφέροντα στοιχεία. Το ένα, ότι η συλλογή συνιστά  «Κανόνα» και το άλλο ότι ο Αλέξανδρος ήταν παππούς του (;). Συνυπολογίζοντας και το επίθετο «Ανέσπερος», που θα ταίριαζε σε Άγιο, ο  αποδέκτης μιας τέτοιας αποκάλυψης στέκεται εκστατικός  και τρέμοντας πώς να διαχειριστεί ένα τέτοιο υλικό που πρωτίστως απαιτεί ψυχική προετοιμασία, νηστεία και προσευχή. Ας είναι.

Ο «Κανών» αποτελείται από δεκατέσσερα ποιήματα - ωδές, εκ των οποίων τα δύο πρώτα είναι προοίμια και τα δώδεκα ο καθ’ αυτόν ύμνος. Κείμενο θρησκευτικό εκκοσμικευμένο, του οποίου η στιχουργία σέβεται την αυστηρότητα του είδους- σονέτου-  αγγίζει όμως κατανυκτικά το γεγονός του θανάτου που έχει επισυμβεί και πέραν τούτου αρχίζουν τα δρώμενα. Έτσι αυτό που θα μπορούσε να είναι καταθλιπτικό και πένθιμο είναι αλλιώς «χαρούμενο» και αναστάσιμο. 

Η πρώτη σελίδα στο Κρυπτόλεξοή στα  «Εισόδια του Προθανατισμένου» (ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη από Τα Ελεγεία της Οξώπετρας, το οποίο θα έλεγα πως έχει πολλές συγγένειες με το Κρυπτόλεξο), μας πληροφορεί τι έγινε τη νύχτα της 2ας προς 3^ηΙανουαρίου 2011.  Περιλαμβάνει δύο επιστολές. Την μία υπογράφουν οι τρεις αδελφές του Παπαδιαμάντη - «Εν Σκιάθω, 14 8βρίου 1911»-  η Σοφία, η Κυρατσούλα και η Χαρίκλεια απευθύνουν επιστολή: «Αξιότιμε Κύριε Βλαχογιάννη», όπου μεταξύ άλλων εκθέτουν το χρονικό του θανάτου του αδελφού τους. Ο Παπαδιαμάντης είχε το πρώτο κρούσμα την ημέρα της εορτής του Αγίου Ανδρέου. Ο ίδιος το θεώρησε προανάκρουσμα θανάτου. Στις 2 Ιανουαρίου σηκώθηκε να βγει, αισθάνθηκε αδυναμία και σε πέντε λεπτά εξέπνευσε. Η επιστολή, όπως δείχνει η ημερομηνία της, εστάλη στον παραλήπτη δέκα μήνες μετά.

Την άλλη επιστολή υπογράφει ο Γ. Ρήγας, «Εν Σκιάθω τη 7 Μαρτίου 1912», «Αγαπητέ Κ(ύρι)ε Δικαίε»,  στην οποία αναφέρει ότι ο Παπαδιαμάντης την 2^αΙανουαρίου ζήτησε να του ανάψουν ένα κερί και να του φέρουν ένα βιβλίο. Όμως επειδή αισθανόταν αδυναμία να διαβάσει ακύρωσε την επιθυμία και έψαλε «απ’ όξω»ένα τροπάριο, την θ΄  Ώρα «εκ των Ωρών της παραμονής των Φώτων», «Την χείρα σου την αψαμένην». Την ίδια νύχτα «μετά το μεσονύκτιον» και ξημερώνοντας η 3^ητου μηνός «παρέδωκεν την ψυχήν του εις χείρας του Πλάστου». Η επιστολή αυτή εστάλη περίπου ένα χρόνο μετά. Η σελίδα ολοκληρώνεται με τον εξομολογητικό στίχο από το 97^οσονέτο του Σαίξπηρ:

 «How like a winter hath my absence been / From thee…»

    ( Πόσο παρόμοια με  χειμώνα είναι η απουσία μου από σένα)

όπου ένα καιρικό φαινόμενο παίρνει τη θέση του ψυχικού τοπίου. Η ερημιά της ψυχής, από την απώλεια μόνο έτσι μπορεί να παρομοιαστεί  και ο Κοσμόπουλος με το πρώτο σονέτο, «Προοίμιο Ι»,  δείχνει πως επικοινωνεί με έναν κόσμο που δεν έχει ανάγκη κεραίας σύγχρονης τεχνολογίας. Οι δρόμοι της ψυχής, περιφρονώντας την τρέχουσα αντίληψη, εισχωρούν στο άδυτο.

Φυσιολογικά πλέον και ο δικός του  εναρκτήριος στίχος σε καιρική συνθήκη μεταμορφώνεται:

Ύπνος δια βίου, πρόβα θανάτου.

Νυχτώνει κι όλα θα καούν στο χιόνι.

Το φέρνει μαύρο κι όλο το πετρώνει

ο χιονιστής Βορράς. Και να ’το.

Στο δεύτερο «Προοίμιο ΙΙ» επιχειρεί να δώσει χαρακτηριστικά της γραφής του μεταστάντος.  Πρόκειται γ’ αυτόν που :

έκοβε φέτες το φεγγάρι

 για να ταΐσει τα πεινασμένα δέντρα…

Εκείνος που έγραφε με φτερουγίσματα πουλιών

 τρεμάμενο τον ίσκιο της ψυχής.

Τώρα πια ακολουθούν τα δώδεκα ποιήματα- σονέτα που λίγο πολύ ακολουθούν τον κανόνα του είδους, όσον αφορά την αυστηρή δομή του και, απολύτως, όσον αφορά το σοβαρό περιεχόμενο.

Ο Κοσμόπουλος ερανίζεται λέξεις και φράσεις από το έργο του Παπαδιαμάντη και με αυτές συνθέτει το δικό του ποίημα. Το «μαργαρώδες» και το «άνθος του γιαλού» για παράδειγμα δεν είναι παρά αχτίδες φωτός εκ του Ανεσπέρου που φώτισε τη νύχτα της Μετάστασης του Παπαδιαμάντη. Οι στίχοι εντός εισαγωγικών δίνουν την εντύπωση πως είναι ο Αλέξανδρος πλέον, ο οποίος μιλά  και εξηγεί τι κίνησε το μυαλό του και τι ενεργοποίησε το χέρι του. Ο στίχος «Κόπος να ζήσεις, δίχως κέρδος»αποτελεί και το δακτυλικό του αποτύπωμα ή με το τρόπο του Οδυσσέα Ελύτη «Σήμερα αν δεν έχεις τίποτα να κερδίσεις απ’ αυτό που κάνεις σε κοιτάζουν όλοι με ανοιχτό στόμα»[2]. Στη συνέχεια, ο μεταστάς απευθύνεται σε επώνυμους λογοτέχνες της εποχής για να τους ενημερώσει πως έγινε «το δάκρυ τ’ ουρανού, μελάνι και βροχή» του, πώς τα φυσικά μέσα έγιναν υλικά της τέχνης του, πώς ο καημός του ουρανού  συγκατετέθη. Μιλάει για τη σύγχυση και τον  εκφαυλισμό  των εννοιών,  στο «σφάντζικο» που κράτησε για το πορθμείο, για τη θάλασσα με τη «μουσική βακχευόντων κυμάτων»,για τον ουρανό και τους αγγέλους του. Στο όγδοο ποίημα μπαίνει στις προσωπικές περιπέτειες «Σαν κλήμα με κλαδέψανε οι καιροί /  αλλά η φωνή μου κλαδεμούς δεν είχε». Μία αναφορά στον Μιλτιάδη Μαλακάση και στον Παύλο Νιρβάνα μας δείχνει τους κοντινούς του φίλους, άλλη μία στο καφενείο του Βασιλείου μας δίνει το μέτρο της οίησης: «Οι άλλοι έτρεχαν, με την δύσιν του ηλίου/ και στον δικό μου τον καιρό, εις του Βασιλείου» κάτι που θα μνημονεύσει «αργότερα» και ο Καρυωτάκης «Αλλά με την δύση του ηλίου θα πηγαίνω στου Βασιλείου», πράγμα που σκοπίμως και σχεδόν πανομοιότυπα μεταφέρει στο ποίημά του ο Κοσμόπουλος, ενώνοντας σε ένα στίχο τρεις διαφορετικές γενιές, τρεις ποιητές,  για να εκφράσει τις κρίσεις και επικρίσεις των ματαιόσπουδων. Και από την επιφάνεια του πάνω κόσμου περνά στον κάτω, όπου

Εις των γραμματανθρώπων τον εσμό, στον Άδη

δεν με σηκώνουν τα νερά. Τα άρρητα σιωπή τιμάσθω.

Και με την τελευταία του  φράση από την προτροπή του Μ. Βασιλείου «Η σιωπή τιμά τα άρρητα»,  η οποία νομίζω πως συνδέεται με το μότο της σεφερικής Κίχλης«Δαίμονος επιπόνου κατά τύχης χαλεπής εφήμερον σπέρμα τι με βιάζεσθε λέγειν, α υμίν άρειον μη γνώναι» που σημαίνει, να μη μιλάμε για πράγματα που είναι καλύτερα να μην ξέρουμε. Η φράση παραδίδεται από τον Νίτσε και την είπε ο Σειληνός στον Μίδα. Ευφημείτε, λοιπόν, όπως και στα Ελευσίνια.

Στο 11 ποίημα ο στίχος αποκτά μια τρυφερότητα:

                   Τρεμάμενη καρδούλα μου, στρουθί κυνηγημένο

Και στο δωδέκατο με εναρκτήριο το στίχο του Τ.Σ. Έλιοτ, σε ελαφρά παραλλαγή

Αυτός ο κόσμος δε θα σβήσει, ούτε με κρότο ούτε με λυγμό

(Thisisthewaytheworldends/ Notwithabangbutawhimper= έτσι τελειώνει ο κόσμος, όχι με ένα κρότο, αλλά με ένα λυγμό ),

που μάλλον πρόκειται για τραγούδι του συρμού που ο Έλιοτ έχει ενσωματώσει στο ποίημά του. Η διαφορά ανάμεσα στον κόσμο του Έλιοτ και τον κόσμο του Κοσμόπουλου- Παπαδιαμάντη έγκειται στο ότι ο πρώτος είναι ο φθαρτός και, όχι με κρότο αλλά με λυγμό θα τελειώσει,  ενώ ο δεύτερος είναι εκείνος που δεν θα τελειώσει ούτε με κρότο ούτε με λυγμό γιατί είναι ο τόπος της αιώνιας ζωής, από  όπου απέδρα κάθε λύπη και πόνος. Σαν σε όραμα ο Αλέξανδρος αισθάνεται να αναρπάζεται σε χρυσό νέφος επί πτερύγων εποχών,  όπως οι Άγιοι. Τον  συνοδεύουν όλα τα κορίτσια - άγγελοι των διηγημάτων του (όπως τον Ανθυπολοχαγό του Ελύτη), αισθάνεται όλα τα αντίπαλα μεταξύ τους συναισθήματα «φόβο, άγρια χαρά, ξενιτεμό» όμως όλη η ζωή δεν ήταν παρά ετοιμασία για την επιστροφή εκεί από όπου ήρθε, τον ουρανό.

Έρωτα των ερώτων ευδοκείς ώστε η καταστροφή

των λόγων, να είναι κάλεσμα. Τραπέζης ουρανίου τρυφή, ο χαμός.

Κι έτσι τελειώνουν όλα. Σαν να έγραψε ο Παπαδιαμάντης δια χειρός Κοσμόπουλου, όπως ο Παπαδιαμάντης υπέγραφε δήθεν για λογαριασμό τρίτου «Διά την αντιγραφήν…».

Ο Κοσμόπουλος, λοιπόν, σαν σε διαφάνεια,  μας δίνει την εκδοχή ενός Παπαδιαμάντη, σκύβοντας και φιλώντας του σεμνά το χέρι. Μπαίνοντας μέσα στη σκέψη του και στο μυαλό του, για να μάθουμε όλα αυτά που θα σκέφτηκε, ανάμεσα στη στιγμή που θέλησε να πάει «μια εις του Ζιμπλού» και δεν μπόρεσε και στην ώρα που εγκατέλειψε τον αγώνα και αισθάνθηκε του άλλου κόσμου να τον φυσά το αεράκι. 

---

[1]Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, «Τα κορίτσια», σελ. 133. Επίσης, στο ίδιο, σελ. 18 «Η ποιητική κατάσταση είναι μια τρίτη κατάσταση που δεν υπόκειται στις αντιφάσεις και τις διακρίσεις της ζωής».

[2]Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, σελ. 11.

Χαΐμ Κωνσταντινίδης: «Τη Ζάκυνθο ξέρετε πώς τη λένε στο Ισραήλ; Το νησί των δικαίων...»

July 8, 2014, 7:08 am

≫ Next: ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014

≪ Previous: Για το ποιητικό βιβλίο του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Κρυπτόλεξο» (εκδ. Δόμος, 2013)

$

0

0

ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ / Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 7.7.2014

Με τη Μίριαμ γνωρίστηκαν στον στρατό. Για να τη... ρίξει, της τραγουδούσε ζακυνθινές καντάδες. Φωτογραφία: Κλαίρη Μουσταφέλλου.

Στα τέλη της άνοιξης του 1944, τα «πλοία του θανάτου» των Ες-Ες έπλεαν στο Ιόνιο. Στοίβαξαν στα αμπάρια τους 2.000 Εβραίους από την Κέρκυρα, άλλους 400 από την Κεφαλονιά και έβαλαν πλώρη για τη Ζάκυνθο. Αποστολή των Γερμανών ήταν να συγκεντρώσουν όλα τα μέλη της εκεί εβραϊκής κοινότητας, στη συνέχεια να τους αποβιβάσουν στην Πάτρα και να τους φορτώσουν σε τρένα, με προορισμό το Αουσβιτς. Μια-δυο μέρες πριν φτάσουν στη Ζάκυνθο, ο φρούραρχος Πάουλ Μπέρεντς κάλεσε στο γραφείο του τον μητροπολίτη Χρυσόστομο και τον δήμαρχο Λουκά Καρρέρ. «Εχετε 24 ώρες να μου παραδώσετε μια λίστα με τα ονόματα όλων των Εβραίων που ζουν εδώ και με τα περιουσιακά τους στοιχεία», τους προειδοποίησε. Εκείνοι, πράγματι, επέστρεψαν πριν λήξει η διορία με ένα φάκελο. Ο Μπέρεντς τον άνοιξε, αλλά στο χαρτί που περιείχε ήταν γραμμένα μόνο δύο ονόματα: τα δικά τους. «Αν πειράξετε αυτούς τους ανθρώπους, θα πάω μαζί τους και θα μοιραστώ τη μοίρα τους», του είπε στα Γερμανικά ο Χρυσόστομος, ο οποίος είχε σπουδάσει στο Μόναχο.

Ο Γερμανός έμεινε άναυδος. Εστειλε επείγον σήμα στο Βερολίνο, ζητώντας νέες οδηγίες. Οι δύο άνδρες είχαν στο μεταξύ ενημερώσει τον πρόεδρο της εβραϊκής κοινότητας, Μωυσή Γανή, και μια τεράστια επιχείρηση είχε στηθεί: οι εβραϊκές οικογένειες διασκορπίστηκαν στο νησί, σε χωριά και αγροικίες, σε σπίτια Χριστιανών. Στους μήνες που ακολούθησαν μέχρι την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, κανείς δεν βρέθηκε να μιλήσει, να προδώσει το παραμικρό. Και κάπως έτσι η Ζάκυνθος έγινε ο μοναδικός τόπος σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη απ’ όπου ούτε ένας από τους 275 Εβραίους κατοίκους δεν στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Ο Χαΐμ Κωνσταντινίδης ήταν τότε 11 ετών. Εμενε στην πόλη της Ζακύνθου -«στον αριθμό 34 της οδού Μαρτινέγκου»- με τους γονείς και τους τέσσερις αδελφούς του. Ο πατέρας του ήταν έμπορος υφασμάτων και τα μεγαλύτερα αδέλφια του τενεκετζήδες. Σήμερα είναι από τους ελάχιστους επιζώντες εκείνης της περιπέτειας. Και σε λίγους μήνες θα δει την ιστορία του να ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη, μέσα από δύο αμερικανικές παραγωγές: ένα ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σακαρίδη και μια ταινία μικρού μήκους που θα σκηνοθετήσει ο Θοδωρής Παπαδουλάκης. Εμπνευστές και «ενορχηστρωτές» του πρότζεκτ είναι δύο Ελληνοαμερικανοί, ο Γκρέγκορι Πάππας και ο Στίβεν Πριόβολος. Εκείνοι συσπείρωσαν γύρω τους επιφανή μέλη της Ομογένειας των ΗΠΑ και, φυσικά, του Χόλιγουντ. Ετσι, executive producer είναι ο διάσημος Σιντ Γκάνις, πρώην πρόεδρος της 20th Century Fox και της Ακαδημίας των Οσκαρ - με καταγωγή από εβραϊκή οικογένεια των Ιωαννίνων.

Συναντήσαμε στην Αθήνα τον 81χρονο Χαΐμ Κωνσταντινίδη. Ζει εδώ και δεκαετίες στο Ισραήλ, αλλά είναι Ρωμανιώτης Εβραίος, δηλαδή με ελληνική καταγωγή και με μητρική γλώσσα τα Ελληνικά. Χαμογελαστός και πολύ χαρούμενος που βρισκόταν στη χώρα μας, μου μίλησε για τα παλιά, συγκινήθηκε όταν η κουβέντα ήρθε στους γονείς του, μου τραγούδησε ζακυνθινές καντάδες. Μόνο που με την τελευταία μου ερώτηση τον έκανα να θυμώσει. Αθελά μου...

Ξέρατε ότι τα γερμανικά πλοία έρχονταν να σας πάρουν;

Ναι, αλλά δεν θέλαμε να το πιστέψουμε. Λέγαμε πως δεν είναι δυνατόν άνθρωπος να προκαλέσει σε άνθρωπο τέτοιο πόνο. Δεν είχαμε πειράξει ποτέ κανέναν. Γιατί να μας βλάψουν; Μόλις πήραν τους τελευταίους Εβραίους από την Κέρκυρα, συνειδητοποιήσαμε ότι έφτανε η σειρά μας. Αλλά και πάλι ήμασταν τόσο μονοιασμένοι και δεμένοι με τους Χριστιανούς, που λέγαμε: εκείνοι θα μας πουν τι πρέπει να κάνουμε, θα μας προστατεύσουν.

Ποιος ενημέρωσε την οικογένειά σας;

Ηρθε ο Γανής στο σπίτι μας, αργά το βράδυ. «Πάρτε από ένα μπογαλάκι ο καθένας και φύγετε αμέσως», μας είπε. Κι εμείς βάλαμε τα πόδια στους ώμους...

Πού πήγατε;

Είχε κανονιστεί να μας κρύψει μια οικογένεια -Σακή, αν δεν κάνω λάθος, η μνήμη μου δεν με βοηθά πάντα- στο Χαλικερό, μια περιοχή έξω από την πόλη. Μας παραχώρησαν ένα δωμάτιο. Επτά άτομα εμείς και μαζί μας ένας ξάδελφος του πατέρα μου με τη γυναίκα και το παιδί του. Δέκα νοματαίοι μείναμε πέντε μήνες κλεισμένοι εκεί. Βλέπαμε τους Γερμανούς από τις γρίλιες των παραθύρων να περνούν έξω από το σπίτι. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτούς τους ανθρώπους που ρίσκαραν τη ζωή τους για να μας σώσουν.

Τους συναντήσατε ξανά από τότε;

Το 1971. Πήγα χωρίς να τους έχω ειδοποιήσει. Χτύπησα την πόρτα του σπιτιού. Μου άνοιξε η Σοφία Σακή. ο άνδρας της, ο Σπύρος, είχε πεθάνει. Οταν κατάλαβε ποιος ήμουν, ξέσπασε σε λυγμούς, δεν έλεγε να με αφήσει από την αγκαλιά της.

Ας γυρίσουμε στο τέλος του πολέμου. Οταν έφυγαν οι Γερμανοί, επιστρέψατε στο σπίτι σας;

Ναι, και όπως το είχαμε αφήσει, έτσι το βρήκαμε. Αλλά δεν έμελλε να ζήσουμε πολύ ακόμα στο νησί.

Πώς αποφασίσατε να φύγετε;

Το 1946, όταν η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ ήταν στα σκαριά, ήρθαν άνθρωποι από εκεί. Μας έκαναν προπαγάνδα. «Τώρα που είδατε όσα έγιναν, εδώ θα μείνετε; Πώς ξέρετε ότι κάτι τέτοιο δεν θα επαναληφθεί; Την επόμενη φορά ίσως δεν είστε τόσο τυχεροί», μας έλεγαν. Ο πατέρας μου τους πίστεψε. Μαζευτήκαμε όλη η οικογένεια και κουβεντιάσαμε για ώρες. Αποφασίσαμε να φύγουμε τα πέντε αδέλφια. Οι γονείς μου δεν μπορούσαν να μας ακολουθήσουν ακόμα, γιατί η μητέρα μου ήταν έγκυος, στις μέρες της. Το πρωί που αποχαιρετήσαμε το Τζάντε γεννήθηκε ο έκτος αδελφός μου.

Πώς ήταν η νέα σας ζωή;

Δύσκολη. Από την πρώτη στιγμή, πριν ακόμα πατήσουμε το πόδι μας στο Ισραήλ. Μαζευτήκαμε στο Σούνιο 400 άνθρωποι -ήταν και από άλλα μέρη της Ελλάδας, όχι μόνο Ζακυνθινοί- και είδαμε ένα σαπιοκάραβο να μας περιμένει. «Μ’ αυτό θα πάμε;» ρωτήσαμε. «Οχι βέβαια», μας απάντησαν. «Το δικό σας πλοίο, το μεγάλο, είναι στα ανοιχτά και σας περιμένει». Μπλόφα ήταν, σαν αυτές που κάνουν στο πόκερ. Μ’ εκείνο το καρυδότσουφλο συνεχίσαμε. Σχεδόν τρεις εβδομάδες ταξίδι. Ακουμπούσαν τα χέρια μας στο νερό. Δεν έχεις ιδέα, κορίτσι μου, τι τραβήξαμε...

Συνηθίσατε γρήγορα εκεί;

Εγώ ναι. Με πήγαν σε ένα κιμπούτς. Ολη μέρα δούλευα. Λεφτά δεν έπαιρνα. Μόνο ένα πιάτο φαΐ κι ένα κρεβάτι να κοιμηθώ. Δεν με πείραζε. Αλλά υπήρχαν άλλοι που υπέφεραν. Ενας φίλος μου, ο Ροβέρτος, αυτοκτόνησε. Τόσο βαριά το είχε πάρει που έφυγε από την Ελλάδα. Λίγα χρόνια μετά, που ήρθαν και οι γονείς μου στο Τελ Αβίβ, ξανασμίξαμε όλη η οικογένεια και ήταν κάπως καλύτερα τα πράγματα.

Τη γυναίκα σας πού τη γνωρίσατε;

Στον στρατό. Η Μίριαμ δούλευε στη βιβλιοθήκη, γιατί ήξερε γράμματα, κι εγώ ήμουν οδηγός. Εκανα μεγάλο αγώνα για να τη φέρω στα νερά μου.

Σας έκανε τη δύσκολη;

Ηταν δύσκολη! Αλλά την έριξα, με ελληνικά τραγούδια. Της τραγουδούσα ζακυνθινές καντάδες.

Πώς ζούσατε την οικογένειά σας;

Για χρόνια δούλεψα σε σιδεράδικο, έφτιαχνα κρεβάτια. Μετά ως σοφέρ. Νύχτα έφευγα για τη δουλειά, νύχτα γύριζα για να τα φέρουμε βόλτα. Ενώ στη Ζάκυνθο, χωρίς να είμαστε πλούσιοι, δεν μας έλειπε τίποτα...

Οταν οι κόρες σας ήταν μικρές, τι τους λέγατε για το νησί σας;

Πως είναι το πιο όμορφο μέρος που υπάρχει σε όλο τον κόσμο.

Στο Ισραήλ τι γνώμη έχουν οι άνθρωποι για τη χώρα μας;

Την καλύτερη. Την αγαπούν πολύ. Ελληνικά τραγούδια ακούγονται στα σπίτια και στα καφενεία, μ’ αυτά γλεντάει ο κόσμος. Τη Ζάκυνθο ξέρετε πώς τη λένε; «Το νησί των δικαίων». Και τα παιδιά του Δημοτικού διδάσκονται στο μάθημα της Ιστορίας πώς εκεί οι Χριστιανοί έσωσαν 275 ψυχές Εβραίων...

Ποιες είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις σας από τα παιδικά σας χρόνια εκεί;

Θυμάμαι το γέλιο μιας Χριστιανοπούλας στη γειτονιά μου ήταν ο πρώτος μου έρωτας. Μαρία θαρρώ την έλεγαν. Γέρος είμαι τώρα, δεν νομίζω να ζηλέψει η γυναίκα μου που θα το ακούσει. Κι ακόμα τη γεύση της αλιάδας της μάνας μου και τη μυρωδιά του χορταριού στην αλάνα που υπήρχε κοντά στο σπίτι μας. Την άνοιξη ήταν τόσο ψηλό, που ξάπλωνα στο χώμα και κρυβόμουν. Ηθελα να κοιτάω τον ουρανό και να μη με βλέπει κανείς.

Χαίρεστε που ο κόσμος θα μάθει την ιστορία σας;

Πολύ. Πρέπει να μιλάμε στα σημερινά παιδιά για όσα έγιναν, για το ναζισμό, για το Ολοκαύτωμα. Για να μη συμβεί ποτέ ξανά τέτοια συμφορά.

Επειτα από επτά δεκαετίες στο Ισραήλ, πόσο Ελληνας αισθάνεστε σήμερα, κύριε Κωνσταντινίδη;

Τι ερώτηση είναι αυτή; Εγώ πρώτα λέω πως είμαι Ελληνας και μετά Εβραίος! Και θα το λέω μέχρι να κλείσω τα μάτια μου!

---

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014

July 21, 2014, 8:15 am

≫ Next: Καθηγητή Ιωάννη Δραγώνα: [ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ 1ης ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014]

≪ Previous: Χαΐμ Κωνσταντινίδης: «Τη Ζάκυνθο ξέρετε πώς τη λένε στο Ισραήλ; Το νησί των δικαίων...»

$

0

0

Καθηγητή Ιωάννη Δραγώνα: [ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ 1ης ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014]

July 21, 2014, 8:34 am

≫ Next: Γιάννης Ρηγόπουλος: ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ, ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΟΥ, 1773

≪ Previous: ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014

$

0

0

Σεβασμιώτατε,

Κ. Πρόεδρε της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης,

Αγαπητοί Πατέρες,

Ελογιμώτατοι Καθηγητές,

Αγαπητοί μας Φοιτητές

Κυρίες και Κύριοι,

Αισθανόμαστε πραγματική αγαλλίαση, προσερχόμενοι στον ιερό αυτό χώρο, όπου το πνεύμα της Ορθοδοξίας μεγαλούργησε, μεσ’ απ’ την τέχνη και το στοχασμό των πιστών διακόνων της.

            Αν και η ανθρώπινη ύπαρξη φαντάζει στα μάτια μας απειροελάχιστη,  μπροστά στην ολότητα της συμπαντικής δημιουργίας, εν τούτοις, ο άνθρωπος, πλασμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση με τον Δημιουργό του, κατάφερε να σφραγίσει με μεγαλειώδη έργα τον μικρό πλανήτη γη που τον φιλοξένησε.

            Και βεβαίως δεν είναι λίγα, όπως διαπιστώνουμε, εκείνα τα αριστουργήματα, τα οποία προέρχονται απευθείας απ’ την ψυχή του ορθόδοξου ελληνισμού. Πρόκειται για πραγματικούς θησαυρούς πνεύματος, όπως αυτοί που συναντάμε εδώ, στην Ιστορική νήσο Χάλκη.

Θησαυροί, οι οποίοι ακτινοβολούν στο χρόνο αναλλοίωτοι, παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες των καιρών, και τους οποίους έχουμε καθήκον να διαφυλάξουμε ανέπαφους, για να τους παραδώσουμε στις επερχόμενες γενιές, ως πρόπλασμα στις μετέπειτα δικές τους δημιουργίες.

            Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους ανωτέρω λόγους και συνειδητοποιώντας, παράλληλα, το μέγεθος της αξίας των Ιερών κειμηλίων της Μονής, θεωρούμε ότι αποτελεί για μας μεγάλη τιμή η επικείμενη συνεργασία με την Ι. Θεολογική Σχολή της Χάλκης.

            Τα Επτάνησα υπήρξαν ανεξάντλητη πηγή πολιτισμού απ’ τους ομηρικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Είτε κατακλυσμιαίος ο κρουνός τους, είτε, σε περιόδους ανομβρίας, με μικρότερη ένταση, τροφοδοτούσε πάντα ένα μεγάλο μέρος απ’ τις πνευματικές αρτηρίες του ελληνισμού. Η Κεφαλονιά, η Ζάκυνθος, η Λευκάδα επί αιώνες άφησαν ανεξίτηλα χνάρια στην Ιστορία του ελληνικού πολιτισμού.

            Αυτόν τον πλούτο το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ιονίων νήσων προσπαθεί να τον μεταλαμπαδεύσει. Στη φιλοσοφία της Διοίκησης και των εκπαιδευτικών όλων των τμημάτων που εδρεύουν στα εν λόγω νησιά, είναι να ωθούνται οι σπουδαστές σε ουσιαστική επικοινωνία με τον περιβάλλοντα χώρο και τους ανθρώπους. Τους προτρέπουμε να γνωρίσουν την Ιστορία και τις παραδόσεις μας, να μετέχουν σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και τοπικές γιορτές.

            Και τούτο επειδή πιστεύουμε ότι με αυτόν τον τρόπο διευρύνονται, πέραν της επιστημονικής κατάρτισης,  οι ορίζοντές τους και η όποια γνώση μετατρέπεται σε καλλιέργεια ψυχής, με αποτέλεσμα να λειτουργήσουν αύριο ως ανάχωμα στην ισοπέδωση και στην ομοιομορφία που μας περιβάλλει.

          Η κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του Τμήματος Περιβάλλοντος βρίσκεται στη Ζάκυνθο. Ένα νησί το οποίο βρίθει σπουδαίων εκκλησιαστικών κειμηλίων, παρ’ όλες τις καταστροφές που υπέστη από επαναλαμβανόμενους σεισμούς,

         Σε εκκλησίες, καμπαναριά και Μονές αριστουργηματικής αρχιτεκτονικής, με ανεπανάληπτο  εσωτερικό διάκοσμο, άφησαν τη σφραγίδα τους οι σπουδαιότεροι  ζωγράφοι, γλύπτες, αργυρογλύπτες, ξυλογλύπτες, Ζακυνθινοί,  Κωνσταντινοπολίτες,  Κρητικοί. Μεταξύ αυτών οι Δαμασκηνός-δάσκαλος του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου-Εμμανουήλ Τζάννε, Δοξαράς, Μόσκος, Πελεκάσης, Μαγγανάρας, Μπάφας, Πουλάκης, Καντούνης, Κουτούζης, και πολλοί άλλοι.

Η ευσεβής λαϊκή ψυχή του Ζακυνθινού και η αμέριστη φροντίδα των εκεί διακόνων της Ορθοδοξίας, προστάτευσαν ως κόρη οφθαλμού τα σωζόμενα εκκλησιαστικά κτίσματα και Ιερά κειμήλια, με πρωτοπόρο  τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δωδώνης  κκ Χρυσόστομο, ο οποίος ήταν και παραμένει  μέχρι σήμερα ακοίμητος φρουρός και προστάτης  τους.

        Έχοντας λοιπόν  κατά νου, ότι το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό Ίδρυμα λειτουργεί σ’ ένα τόπο, ο οποίος δέχτηκε όλη αυτή την ευλογημένη δημιουργία, τολμάμε να νιώθουμε αισιόδοξοι, ως προς την έκβαση της συνεργασίας που εγκαινιάζουμε σήμερα. Και δεν  σας κρύβουμε, βεβαίως, πως το αίσθημα αυτό συνεπικουρείται απ’ τις επιτυχίες που σημείωσαν οι φοιτητές μας, σε ανάλογες συνεργασίες, κατά το πρόσφατο παρελθόν.

Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι βοήθησαν στη συντήρηση αντικειμένων υψίστης εθνικής σημασίας του Πολεμικού Ναυτικού, υφασμάτων και βιβλιακών έργων της Ι. Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής  του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο. Επίσης πήραν μέρος στην αξιολόγηση μελέτη και συντήρηση των εκκλησιαστικών θησαυρών της Ι. Μητρόπολης Ζακύνθου και Στροφάδων.

Σεβασμιώτατε,

            Ο Πρόεδρος του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων  καθηγητής κ. Ναπολέων Μαραβέγιας, οι σπουδαστές  και όλα  τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής  σάς υποσχόμαστε να πράξουμε το καλύτερο δυνατόν  και να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες όλων. Προσωπικά, αισθάνομαι ιδιαίτερη ευαισθησία, επειδή η Ζάκυνθος τυχαίνει να είναι και γενέθλιος τόπος μου· πράγμα που με αναγκάζει  να εξαντλήσω κάθε προσπάθεια για την επίτευξη του ιερού αυτού στόχου.

Σας ευχαριστώ όλους θερμά.

Γιάννης Ρηγόπουλος: ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ, ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΟΥ, 1773

July 23, 2014, 3:15 am

≫ Next: Τζάντε και Santa Maura

≪ Previous: Καθηγητή Ιωάννη Δραγώνα: [ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ 1ης ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ, Θεολογική Σχολή Χάλκης 2014]

$

0

0

Διαστ.: 101,3x80x3 εκ. 

Αυγοτέμπερα και φύλλο χρυσού σε προετοιμασία με ύφασμα (;) σε τρία τεμάχια ξύλων με δύο οδηγούς (εικ. 1).

Ηράκλειο Κρήτης. Σιναϊτικό Μετόχι Αγίου Ματθαίου.

Εικόνα σε προσκυνητάρι. Νάρθηκας. Νότιος τοίχος.

Στη βάση του κεντρικού διάχωρου γράφεται η δεητική επιγραφή:

ΔΕΞΑΙ ΔΕΗCΙΝ ΙΚΟΝΟΜΟΥ ΜΩΥCΕΩC

ΧΑΡΑΛΑΜΠΕCΜΑΡΤΥC, ΧΑΡΙΝ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟS

ΝΥΝ ΜΕΝ ΦΥΛΑΞΕΙCΜΕ CΩΟΝ ΕΚ ΤΗCΛΟΙΜΗC

ΜΕΤΑ ΔΕ ΜΟΡΟΝ ΡΥCΟΙCΤΗCΓΕΕΝΗC

ΧΟΙΡ ἮΝ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

1773

1. Ιωάννου Κορνάρου, Άγιος Χαραλάμπης με σκηνές του βίου του, 1773, Ηράκλειο Κρήτης. Σιναϊτικό Μετόχι Αγίου Ματθαίου.

Με διαλογικό και δραματικό τρόπο διατυπώνεται και εκφέρεται η δέηση του Οικονόμου Μωυσέως, ωσεί παρόντος, προς το μάρτυρα Χαραλάμπη ο οποίος εικονίζεται στο επάνω μέρος του κεντρικού διάχωρου σε προσκυνηματική στάση ενώπιον του Χριστού που «κάτεισι μετὰ πλήθους ἀγγέλων». Οι φορείς των διαλόγων, τα διαλεγόμενα «πρόσωπα», ο δεόμενος με το μάρτυρα Χαραλάμπη και ο Χριστός με τον άγιο Χαραλάμπη, αισθητοποιούν το περιεχόμενο των επιγραφών και το μεταβάλλουν σε «έμψυχες εικόνες», σε «ομιλούσες εικόνες»:

ΚΑΤΕΙC[Ι] ΧΡΙΣΤΟCΜΕΤΑ ΠΛΗΘΟΥCΑΓΓΕΛΩΝ / ΑΙΤΗCΑΙ ΑΠ’ ΕΜΟΥ ΛΕΓΩΝ ΗΝ ΒΟΥΛΕΙ ΧΑΡΙΝ

Για τις επιγραφές τους βλέπε πιο κάτω. Για την ομιλούσα λέξη μέσα στο έργο τέχνης, βλέπε το δοκίμιο του JuliusS. Held, “DasgesprocheneWortbeiRembrandt”, NewbeiträgezurRembrandt-Forschung, Berlin 1973, σσ. 111-125.

Ο δεόμενος ζητεί από τον άγιο Χαραλάμπη να τον διαφυλάξει τώρα «νῦν» από τη «λοίμη», την πανώλη και εύχεται να τον «ρύσει μετὰ μόρον», μετά το θάνατό του, «ἀπό τῆς γεέννης», από την Κόλαση.

Η μνεία της χρονικής στιγμής «νῦν» που ζητάει ο δεόμενος να τον σώσει ο άγιος Χαραλάμπης σχετίζεται πιθανόν με τον κίνδυνο που διατρέχει η ζωή του και η υγεία του να μολυνθεί από τη νόσο «λοίμη», από την επιδημία της πανώλης που θα υπήρχε στην Κρήτη την περίοδο αυτή (Κώστας Π. Κωστής,Στον καιρό της πανώλης. Εικόνες από τις κοινωνίες της ελληνικής χερσονήσου, 14ος-19ος αιώνας,Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1995, σ. 395 και σποράδην).

Ο δεόμενος πιστεύει στη θαυματουργική διαμεσολάβηση του αγίου Χαραλάμπη, του κατεξοχήν προστάτη από την πανώλη, και στην αποτελεσματικότητα της προσωπικής ατομικής δέησης· πιθανόν να μην εμπιστεύεται τα προφυλακτικά μέτρα που παίρνουν οι υγειονομικές υπηρεσίες για την προστασία των πολιτών κατά της πανώλης, ίσως δεν υποτιμά την αποτελεσματικότητα που έχει η συμμετοχή σε λιτανείες και δεήσεις που αποτελούν «κλασικά πρότυπα αντίδρασης των πληθυσμών προκειμένου να εξευμενιστεί ο Θεός σε περιπτώσεις λιμών, λοιμών και άλλων φυσικών καταστροφών» (Κωστής, ό.π., σ. 288, σημ. 922).

Βιβλιογραφία: Σιναϊτικά Μετόχια σε Κρήτη και Κύπρο, έκδοση του Ιδρύματος Όρους Σινά, χ.χ. και χ.τ., σελ. 282-284, αρ. μνημείου 59· Σισιλιάνος 1935, 118· Τωμαδάκης 1948, 256· Βασιλάκη 1998, 249-50 και Χατζηδάκης-Δρακοπούλου 1997, 110· πρόσθεσε και Συλλογικό, Μοναστήρια των νησιών του Αιγαίου, Δρόμοι του Ορθοδόξου Μοναχισμού, Πολιτιστικός - Τουριστικός Οδηγός, 3. Κρήτη-Δωδεκάνησα, νησιά Β.Α. Αιγαίου, ΥΠΠΟ 1999.

Εικονογραφική ανάλυση

Η ανάλυση δοκιμάζει να δείξει κυρίως τη διαδικασία σύνθεσης των σκηνών που εικονογραφούν το βίο του αγίου Χαραλάμπη. Εστιάζει το ενδιαφέρον της στον εντοπισμό των δανείων και στους τρόπους χρήσης τους. Κυρίαρχη είναι η τάση του ζωγράφου Κορνάρου να αρύεται τα πρότυπά του από τη φλαμανδική τέχνη του Δεύτερου Διεθνούς Μανιερισμού και αυτό δε συμβαίνει μόνο στην εικόνα που παρουσιάζουμε αλλά και σε άλλα του έργα, όπως στην εικόνα του «Μέγας εἶ, Κύριε…» (Βιβλιογραφία: Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, Η εικών «Μέγας εἶ, Κύριε…» του Κρητός ζωγράφου Ιωάννη Κορνάρου εκδιδομένη επί τη διακοσιετηρίδι αυτής (1770-1970), Θεσσαλονίκη 1970· Θεοχάρης Μ. Χ. Προβατάκης, Εικόνες του ζωγράφου Ιωάννη Κορνάρου στη Μονή Τοπλού Κρήτης, Αθήνα 1982, 17 κ.ε., εικ. 9-22 και Ρηγόπουλος 1998, 206 κ.ε., της αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας (Προβατάκης, ό.π., 49 κ.ε., εικ. 25-31 και 33-34)· Μαίρη Ασπρά Βαρδαβάνη, “ΧΕΙΡ ΗΝ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΡΗΤΟΣ ΕΝ ΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΚΥΚΚΟΥ”, Πρακτικά Συνεδρίου «Η ιερά Μονή Κύκκου στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή αρχαιολογία και τέχνη», Λευκωσία 2001, 313, κ.ε. κ.α.)

Γύρω από το κεντρικό διάχωρο αναπτύσσονται οι επιμέρους σκηνές στα οριζόντια και κάθετα πλαίσια ως εξής: στο επάνω οριζόντιο από αριστερά προς τα δεξιά: 1) ο άγιος προσάγεται ενώπιον του Λικινίου (γράφε Λουκιανού), 2) η εκδορά του αγίου και 3) τρυπιέται με καρφιά και εποχούμενος εμπαίζεται. Στο κάθετο αριστερό πλαίσιο, από πάνω προς τα κάτω: 4) ο άγιος σουβλίζεται και καίγεται, 5) ανασταίνει νεκρό 6) ο βασιλιάς και ο έπαρχος Κρίσπος κρέμονται στον αέρα. Στο δεξιό κάθετο πλαίσιο, από επάνω προς τα κάτω: 7) απαλλάσσει δαιμονισμένο από [τον] δαίμονα, 8) λιθοβολείται και καίγεται με λαμπάδες και 9) μεταβάλλει σε δέντρο στύλο ξερό και 10) με χαλινάρι (φίμωτρο) σύρεται στην πόλη στη μεσαία παράσταση του κάτω οριζόντιου πλαισίου.

1) Ο άγιος προσάγεται ενώπιον του Λικινίου (γράφε Λουκιανού)

Το γεγονός σχολιάζει η επιγραφή:

ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΦΕΡΘΕΙCΠΡΟCΛΙΚΙΝΙΟΥ ΔΟΜΟΝ / ΧΡΙCΤΟΝ ΚΗΡΥΤΤΕΙ ΑΦΟΒΩC, ΟΥΚ ΕΜΦΟΒΩC (εικ. 2)

2. Ο άγιος Χαραλάμπης προσάγεται ενώπιον του Λουκιανού. Σκηνή της εικόνας 1.

Χρησιμοποιείται το συνθετικό σχήμα του προσαγομένου ενώπιον αξιωματούχου (Hollstein, M. deVos, XLV, 81, εικ. 172/Ι· Ρηγόπουλος 2006β, τόμ. Β΄, 245, εικ. 69 κ.ά.) (εικ. 3).

3. JerômeWierix, Διωγμός χριστιανών, 16ος αιώνας, χαλκογραφία.

Τα τρία πρόσωπα σε διαγώνια διάταξη αντιγράφονται από χαλκογραφία του AegidiusSadelerπου έγινε με βάση σχέδιο του M. deVos (εικ. 4).

4. AegidiusSadeler, Ο Σαμουήλ χρίει τον Δαβίδ βασιλέα, χαλκογραφία.

Επιμελητής και εκδότης των χαρακτικών ο JanSadeler1 (Shoaf 1980, 237-52· H: XXX, 2-27· Limouze, 34-35 και Hollstein, M. deVos, XLΙV, 31-33, αρ. 98-113 και XLV, 48-55, εικ. 98-113· εδώ γίνεται αναφορά στις δεκαέξι χαλκογραφίες από τις οποίες αποτελείται η εικονογράφηση της ιστορίας του Σαούλ και του Δαβίδ· βλ. corpusφλαμανδικών χαλκογραφιών και μεταβυζαντινών εικόνων, του οποίου η εκπόνηση βρίσκεται εν προόδω).

Oάγιος Χαραλάμπης στη σκηνή της προσαγωγής του αντιστοιχεί στη μορφή που σχεδιάζεται στην άκρη δεξιά. Το συνθετικό αυτό σχήμα στάθηκε πρότυπο και για το «ζωγράφο των Σφακίων» του πρώτου μισού του 19ου αι. για την απόδοση της ίδιας σκηνής από το βίο του αγίου Χαραλάμπη (Ανδριανάκης, 107, εικόνα στη σελ. 106). Από την εικόνα του αγίου Χαραλάμπη του Ιωάννου Κορνάρου (1773) θα δανειστεί και ο «ζωγράφος των Σφακίων» για την εικονογράφηση όλων σχεδόν των βιογραφικών σκηνών του εν λόγω αγίου.

Το πεδίο αυτό με τις τρεις μορφές από το χαρακτικό του AegidiusSadeler (ό.π.) θα χρησιμοποιηθεί από τους μεταβυζαντινούς ζωγράφους σε εικόνες τους (Ρηγόπουλος 1998, εικ. 53· ο ίδιος 2013, 81, εικ. 9 κ.α.).

Φαίνεται ότι ανήκει στον Κορνάρο η συνθετική πρωτοβουλία για την παραγωγή της παράστασης της προσαγωγής του αγίου. Ως γενικότερη όμως αντίληψη παραγωγικής διαδικασίας δεν ξενίζει· προϋπήρξαν πρόδρομες και προδρομικές εφαρμογές ήδη από το δεύτερο κυρίως αιώνα και στη συνέχεια (Πουλάκης, Χρυσολωράς κ.ά.).

2) Η εκδορά του αγίου Χαραλάμπη

Το μαρτύριο της εκδοράς υπομνηματίζει η εξής επιγραφή:

ΟΡΓῌ ΤΕ ΞΕΩΝ ΔΟΥΞ ΜΕΛΕCΙ ΑΠΑΝ / ΘΡΩΠΩΣ, ΑΙ ΧΕΙΡΕΣ ΑΜΦΩ ΕΚΚΟΠΙCΑΝ Ω ΘΑΥΜΑ

ΠΤΥΕΙ ΜΕΝ ΗΓΕΜΩΝ ΤΟΝ ΜΑΡΤΥΡΑ ΧΛΕΥΑΖΩΝ [ΤΟΝ] ΜΕΝ ΤΡΑΧΕΙΛΟΝ ΣΤΡΕΦΕΤΑ[Ι] ΦΕΥ ΤΟ ΕΙΔΟC (εικ. 5).

5. Η εκδορά του αγίου Χαραλάμπη. Σκηνή της εικόνας 1.

Θα παρακολουθήσω και θα αναλύσω τον εικονογραφικό τύπο του μαρτυρίου της εκδοράς του αγίου Χαραλάμπη σε πέντε εικόνες με βάση το κείμενο του Νέου Παραδείσου του Αγαπίου Λάνδου και του Μεγάλου Συναξαριστή του Κωνσταντίνου Δουκάκη.

Παραθέτω το κείμενο του Νέου Παραδείσου:

«Τότε ἐγύμνωσαν αὐτὸν καὶ λαβόντες χειράγρας ἐκατέσχιζαν ἀπὸ τὴν κεφαλὴν ἕως τοὺς πόδας τὰς σάρκας του. Ὁ δὲ μακάριος, ὑπομένων γενναίως αὐτὴν τὴν ἀνύποιστον βάσανον καὶ εἰς ὅλον τὸ σῶμα δεινῶς σπαρασσόμενος, ἔλεγεν: Εὐχαριστῶ σας ἀδελφοὶ ὅτι βασανίζοντές μου τὸ σῶμα προξενεῖτε τῆς ψυχῆς μου εἰς τὸν μέλλοντα αἰῶνα αἰωνίαν μακαριότητα. Ταῦτα λέγοντος τοῦ ἁγίου, οἱ ὑπηρέται ἐθαύμαζον καὶ ἔλεγον ὅμως πρὸς τοὺς ἄρχοντας. Τὴν ἀτιμίαν νομίζει τιμὴν ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, καὶ τὴν βάσανον ἄνεσιν μήπως καὶ εἶναι οὗτος ὁ Χριστός, καὶ ἦλθεν νὰ μᾶς δοκιμάσῃ διὰ τοῦτο καὶ αἱ χειράγρες ἀποστομώνονται καὶ δὲν ξεσχίζουν τὰς σάρκας του; Ταῦτα ἀκούσας ὁ Δοὺξ ἐθυμώθη καὶ ὑβρίζωντας τοὺς ὑπηρέτας, πῶς ἦσαν ἀμελεῖς καὶ ἀδύνατοι ἅρπασε τὰς χειράγρας ἀπὸ τὰς χεῖρας τους καὶ ἄρχισε νὰ ξεσχίζῃ τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου μὲ πολλὴν ὀργὴν ὁ θεόργιστος. Ἀλλὰ παρευθὺς ἔφθασε ἡ θεία δίκη τὸν ἄδικον καὶ ἐκόπησαν (ὤ τοῦ θαύματος) ἀπὸ τοὺς ἀγκῶνες αἱ χεῖρες του καὶ ἐκρέμοντο εἰς τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος. Αὐτὸς δὲ ὁ δείλαιος ἔπεσε καταγῆς φωνάζοντας βοήθα μου ὁ ἡγεμὼν ὅτι μάγος εἶναι ἐτοῦτος ὁ ἄνθρωπος. Πλησιάσας οὖν ὁ ἡγεμὼν καὶ ἰδὼν τὰς χεῖρας τοῦ δουκὸς κρεμασμένας εἰς τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος, τοῦ ἔπτυσεν εἰς τὸ πρόσωπον, τὸ ὁποῖον ἔστρεψεν ὀπίσω παρευθὺς εἰς τὸν τράχηλον καὶ ἔμεινε ἐλεεινὸν θέαμα…»

Και το κείμενο του Μεγάλου Συναξαριστή:

«Τότε ἐγύμνωσαν αὐτὸν καὶ λαβόντες χειράγρας ἐκατέσχιζαν ἀπὸ τὴν κεφαλὴν ἕως τοὺς πόδας τὰς σάρκας του· ὁ δὲ μακάριος, ὑπομένων γενναίως αὐτὴν τὴν ἀνύποιστον βάσανον, καὶ εἰς ὅλον τὸ σῶμα δεινῶς σπαρασσόμενος, ἔλεγεν· “εὐχαριστῶ σας ἀδελφοὶὅτι βασανίζοντές μου τὸ σῶμα προξενεῖτε τῆς ψυχῆς μου εἰς τὸν μέλλοντα αἰῶνα αἰωνίαν μακαριότητα”. Ταῦτα λέγοντος τοῦ ἁγίου οἱ ὑπηρέται ἐθαύμαζον καὶ ἔλεγονπρὸς τοὺς ἄρχοντας· “τὴν ἀτιμίαν νομίζει τιμὴν οὗτος ὁ ἄνθρωπος καὶ τὴν βάσανον ἄνεσιν· μήπως καὶ εἶναι αὐτὸς ὁ Χριστὸς καὶ ἦλθε νὰ μᾶς δοκιμάσῃ καὶ διὰ τοῦτο αἱ χειράγραι στομώνουν καὶ δὲν ξεσχίζουν πλέον τὰς σάρκας του;” Ταῦτα ἀκούσας ὁ Δοὺξ ἐθύμωσε καὶ ὑβρίζων τοὺς ὑπηρέτας πὼς ἦσαν ἀμελεῖς καὶ ἀδύνατοι, ἅρπασε τὰς χειράγρας ἀπὸ τὰς χεῖρας των καὶ ἤρχισε νὰ ξεσχίζῃ τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου μὲ πολλὴν ὀργὴν ὁ θεόργιστος· ἀλλὰ παρευθὺς ἔφθασεν ἡ θεία δίκη τὸν ἄδικον καὶ ἐκόπησαν (ὤ τοῦ θαύματος) ἀπὸ τοὺς ἀγκῶνες του αἱ χεῖρες του και ἐκρέμοντο εἰς τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος· αὐτὸς δὲ ὁ δείλαιος ἔπεσεν καταγῆς φωνάζων· βοήθει μοι ἡγεμών, ὅτι μάγος εἶναι οὗτος ὁ ἄνθρωπος. Πλησιάσας οὖν ὁ ἡγεμὼν καὶ ἰδὼν τὰς χεῖρας τοῦ Δουκὸς κρεμαμένας εἰς τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος τοῦ ἔπτυσεν εἰς τὸ πρόσωπον καὶ εὐθὺς ἐστράφη τὸ πρόσωπόν του εἰς τὸν τράχηλον καὶ ἔμεινεν ἐλεεινὸν θέαμα».

Με βάση τα κείμενα αυτά η εκδορά του αγίου Χαραλάμπη πέρασε από τα εξής στάδια: η έναρξη του μαρτυρίου της εκδοράς και η ατυχής έκβασή του· το εγχείρημα του Δούκα να επαναλάβει το έργο των δημίων, της εκδοράς του αγίου, και η αποκοπή των χεριών του και τέλος το φτύσιμο του ηγεμόνα στο πρόσωπο του αγίου και η στροφή της κεφαλής του ηγεμόνα στον τράχηλό του.

Οι εικόνες στις οποίες παρακολουθώ τα στάδια αυτά του μαρτυρίου της εκδοράς είναι οι εξής:

1) του Νικολάου Καλέργη (Αχειμάστου-Ποταμιάνου 1997, αρ. 59)· του Ιωάννου Κοράη (Ρηγόπουλος corpus)· του Ιωάννου Κορνάρου (παρουσιάζεται εδώ)· του Ιωάννου Μόσκου (Ρηγόπουλος 2013, 116 κ.ε.), του Δημητρίου Νομικού (Ρηγόπουλος 1998, 217 κ.ε.) και του «ζωγράφου των Σφακίων» (Ανδριανάκης, 107, εικ. στη σελ. 106).

1) Νικολάου Καλέργη, Ο άγιος Χαραλάμπης με σκηνές του βίου του, 1728

Ο Καλέργης παρουσιάζει (εικονογραφεί) τα δύο πρώτα στάδια του μαρτυρίου συμφύροντας το τρίτο με το δεύτερο· δηλαδή την αποκοπή των χεριών του δούκα και τη στροφή της κεφαλής του ηγεμόνα στον τράχηλό του. Στις εικόνες του Ιωάννου Μόσκου (ό.π.) και του Δημητρίου Νομικού (ό.π.) σαφέστερη είναι η εικονιστική διατύπωση των τριών σταδίων. Στην εικόνα του Ιωάννου Κοράη (ό.π.) η οποία αναπαράγει το χαρακτικό του JusepedeRibera (εικ. 6) σχεδιάζεται το επεισόδιο της αποκοπής των χεριών του δούκα (Ρηγόπουλος, ό.π.) που αποτελεί προσθήκη στο έργο του Riberaγια την προσαρμογή του στο μαρτύριο του αγίου Χαραλάμπη.

6. JusepedeRibera, Η εκδορά του αγίου Βαρθολομαίου, 1624. Χαρακτικό.

Ο Ιωάννης Κορνάρος ζωγράφισε τα κομμένα χέρια του δούκα με τις χειράγρες στο σώμα του αγίου, αλλά δεν απεικόνισε το δούκα, αλλά τον ηγεμόνα με το κεφάλι του (του ηγεμόνα) στραμμένο σε αντίθετη φορά. Θα θυμίσω τη συνθετική διαδικασία που ακολούθησε ο Κορνάρος στο σχηματισμό της παράστασης της εκδοράς· αυτή προήλθε από το συνδυασμό του κάθετου άξονα τον οποίο αποτελεί ο ολόσωμος άγιος Χαραλάμπης και η οριζόντια διάταξη των εικονιζομένων η οποία αποτελεί αντιγραφή χαλκογραφίας του AegidiusSadelerσε σχέδιο του M. deVosστην οποία (χαλκογραφία) ο Νάθαν ελέγχει τον Δαβίδ και προλέγει το θάνατο του γιου του (Hollstein, M. deVos, XLIV, 32, αρ. 105 και XLV, 51, εικ. 105). Επέμβαση του Κορνάρου στο φλαμανδικό χαρακτικό αποτελεί η απάλειψη του Δαβίδ και η στροφή της κεφαλής του Νάθαν (βλ. εδώ corpus, εικόνα του Ιωάννου Κοράη με τον άγιο Χαραλάμπη και σκηνές του βίου του). Δεν αποκλείεται το πρόσωπο που παριστάνεται στα αριστερά του αγίου να θέλει ο Κορνάρος ν’ αντιστοιχεί στο δούκα που επιχείρησε ατυχώς να ξεσχίσει τις σάρκες του αγίου Χαραλάμπη και έμειναν κρεμασμένα τα χέρια του στο σώμα του μάρτυρα. Όλη αυτή η θεματική σύγχυση οφείλεται στο γεγονός ότι θέλησε ο Κορνάρος να προσαρμόσει σ’ ένα δοσμένο θέμα επεισόδια από τη ζωή του αγίου Χαραλάμπη. Η προσαρμογή είναι βίαιη και ελάχιστα πειστική. Γιατί όμως προσέφυγε ο Κορνάρος στο δανεισμό του συνθετικού αυτού σχήματος; Δεν εντυπωσιάζει βέβαια ούτε ο τρόπος ούτε και η διαδικασία παραγωγής της συγκεκριμένης παράστασης· είχαν δοκιμαστεί ήδη ανάλογοι τρόποι. Ένα άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με την εν λόγω παράσταση είναι η σχέση της επιγραφής της με την απόδοση του θέματος. Υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στην επιγραφή και τη σκηνή που σχολιάζει; Μεταγράφω την επιγραφή:

ΟΡΓῌ ΤΕ ΞΕΩΝ ΔΟΥΞ ΜΕΛΕCΙ ΑΠΑΝ/ΘΡΩΠΩC, ΑΙ ΧΕΙΡΕΣ ΑΜΦΩ ΕΚΚΟΠΙCΑΝ Ω ΘΑΥΜΑ

ΠΤΥΕΙ ΜΕΝ ΗΓΕΜΩΝ ΤΟΝ ΜΑΡΤΥΡΑ ΧΛΕΥΑΖΩΝ / [ΤΟΝ] ΜΕΝ ΤΡΑΧΕΙΛΟΝ ΣΤΡΕΦΕΤΑ[Ι] ΦΕΥ ΤΟ ΕΙΔΟC

Ωστόσο η τμηματική αυτή μεταγραφή βοηθεί στις εξής επισημάνσεις σχετικές με την ταύτιση των επιμέρους επεισοδίων του μαρτυρίου της εκδοράς. «Ὀργῇ τε ξέων Δούξ…»· το τμήμα αυτό της επιγραφής αποδίδει το κείμενο του Νέου Παραδείσου «Ταῦτα ἀκούσας ὁ Δοὺξ ἐθυμώθη καὶ ὑβρίζωντας τοὺς ὑπηρέτας, […] ἅρπασε τὰς χειράγρας ἀπὸ τὰς χεῖρας τους καὶ ἄρχισε νὰ ξεσχίζῃ τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου μὲ πολλὴν ὀργὴν ὁ θεόργιστος». Πβλ. το ίδιο κείμενο και στον Συναξαριστή του Δουκάκη. Η επιγραφή δεν επενδύεται εικαστικά· αυτό που εκλαμβάνουμε ως εικονιστικό ανάλογο της επιγραφής μικρή σχέση έχει με το περιεχόμενό της (επιγραφής). Δικαιολογήσαμε πιο πάνω την αναντιστοιχία αυτή. Το μέρος της επιγραφής που μνημονεύει το κόψιμο των χεριών του δούκα αισθητοποιείται με τη ρεαλιστική εξεικόνισή τους και με τις χειράγρες, αλλά δε δηλώνεται η οργανική τους σχέση· η σχέση τους δηλαδή με το δούκα στον οποίον ανήκουν. Αντιγράφω τη συνέχεια της επιγραφής:

ΠΤΥΕΙ ΜΕΝ ΗΓΕΜΩΝ ΤΟΝ ΜΑΡΤΥΡΑ ΧΛΕΥΑΖΩΝ / [ΤΟΝ] ΜΕΝ ΤΡΑΧΕΙΛΟΝ ΣΤΡΕΦΕΤΑ[Ι] ΦΕΥ ΤΟ ΕΙΔΟC

Στη σκηνική παράσταση δε δηλώνεται ούτε το φτύσιμο του μάρτυρα ούτε ο χλευασμός του από τον ηγεμόνα αλλά η συνέπεια της ατιμωτικής αυτής πράξης· η στροφή της κεφαλής του ηγεμόνα στον τράχηλο ανάποδα.

Χρήσιμο θεωρώ να σημειώσω και τα εξής: Το λόγιο ύφος των επιγραφών και το συγγραφέα τους, αλλά και την απόκλισή τους από τα κείμενα του Νέου Παραδείσου και του Μεγάλου Συναξαριστή.

3) Διαπομπεύεται ο άγιος καθισμένος εμπαικτικώς επάνω σε άλογο, ενώ στη ράχη είναι καρφωμένοι ήλοι σύμφωνα και με την επιγραφή:

ΗΛΟΙCΠΕΡỸΤΑΙ ΚΑΙ ἽΠΠΩ ΕΠΟΧΕΙΤΑΙ (εικ. 7).

και τα κείμενα του Νέου Παραδείσου και του Μεγάλου Συναξαριστή «Καὶ εὐθὺς ἔστειλε (ενν. ο Σεβήρος) στρατιώτας τ΄, προστάσσοντάς τους νὰ ἐμπήξουν καρφία εἰς ὅλην τὴν ράχην τοῦ μάρτυρος. Ἔπειτα νὰ τὸν σύρουν ἀπὸ τὴν Μαγνησίαν ἕως τὴν Ἀντιόχειαν. Οἱ δὲ ἀπελθόντες ἐκάρφωσαν τοὺς ἥλους μὲ πολλὴν ἀσπλαχνίαν εἰς ὅλον τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος. Καὶ δένοντάς τον ἀπὸ τὴν γενειάδα του ἐτράβηξαν ἀνηλεῶς οἱ ἀπάνθρωποι. Καὶ τὸν ἐκάθισον ἐμπαικτικῶς ἐπάνω εἰς ἕνα ἄλογον. Ὅταν οὖν τὸν ὑπάγουσι ιε΄ στάδια, ἐλώλησεν ταῦτα μεγαλοπρεπῶς τὸ ἄλογον λέγοντας…» (Νέος Παράδεισος, σ. 504). Σχεδόν το ίδιο περιγράφει το επεισόδιο αυτό και ο Μέγας Συναξαριστής.

7. Διαπομπεύεται ο άγιος Χαραλάμπης καθισμένος εμπαικτικώς επάνω σε άλογο, ενώ στη ράχη είναι καρφωμένοι ήλοι. Σκηνή της εικόνας 1.

Σε μαύρο άλογο που ζωγραφίζεται σε διαγώνια διάταξη και κίνηση από έξω προς τα μέσα είναι ανεβασμένος ο άγιος Χαραλάμπης με καρφιά μπηγμένα στη ράχη του. Ένας στρατιώτης κρατάει σφυρί και ετοιμάζεται να καρφώσει ήλο (καρφί). Ο άγιος στρέφει το κεφάλι του προς το στρατιώτη. Στρατιώτες πεζοί ή έφιπποι προηγούνται του αγίου Χαραλάμπη. Στο βάθος βουνό με δέντρα και πολιτεία σε μονοχρωμία, καλοσχεδιασμένα κτήρια και θάλασσα. Δεσπόζουσα η παρουσία του αλόγου και του εποχούμενου αγίου και η διαγώνια διάταξή τους για την προοπτική δήλωση του βάθους. Τα υφολογικά χαρακτηριστικά του αλόγου παραπέμπουν σε δυτικό πρότυπο.

4) Ο άγιος σουβλίζεται και καίγεται.

Σύμφωνα με την αναγραφόμενη επιγραφή:

ΞΥΛΩ ΚΡΕΜΑCΘΕΙCΚΑΙΕΤΑΙ /ΚΑΙ ΚΕΝΤΑΤΑΙ (εικ. 8).

8. Ο άγιος Χαραλάμπης σουβλίζεται και καίγεται. Σκηνή της εικόνας 1.

Η επιγραφή δε μνημονεύει το σούβλισμα του μάρτυρα. Αντίθετα, στο Νέο Παράδεισο γίνεται αναφορά και στο σούβλισμα και στο κάψιμο «… Τότες ἤφεραν καὶ τὸν ἅγιον καὶ προστάσσει (ενν. ο Σεβήρος)  νὰ τοῦ καρφώσουν σοῦβλαν μεγάλην εἰς τὸ στῆθος, ἔπειτα νὰ φέρουν ξύλα καὶ πῦρ νὰ τὸν καίγουσιν ἕως νὰ ξεψυχήσῃ. Ἐκάρφωσάν του λοιπὸν τὴν σοῦβλαν καὶ ὥραν πολλὴν τὸν ἐκατακαίγασιν, ἀλλὰ ποσῶς δὲν ἐβλάπτηκεν ὑπὸ τοῦ πυρός, ὅτι αὐτὸ μὲν ἔσβυσεν, οἱ δορυφόροι ἐκουράσθησαν. Ὁ δὲ ἅγιος ἀνέθαλλε καὶ ἐστέκετο ὡς ρόδον εὔοσμον» (Νέος Παράδεισος, σ. 304). Το κείμενο αυτό επαναλαμβάνεται και στον Συναξαριστή του Δουκάκη, σ. 147.

Ο Κορνάρος χρησιμοποίησε ως πρότυπο για την εικονογράφηση του μαρτυρίου αυτού χαλκογραφία του CrispijndePasse1 του 1591 σε σχέδιο του M. deVos (Hollstein, M. deVos,XLIV, 57, αρ. 220 και XLV, 96, εικ. 220) (εικ. 9).

9. CrispijndePasse1, Το κάψιμο του Ελεάζαρου με διαταγή του Αντιόχου, χαλκογραφία.

Στο χαρακτικό εικονίζεται το κάψιμο του Ελεάζαρου με διαταγή του Αντιόχου. Ο Κορνάρος προσθέτει τη σούβλα στο στήθος του Ελεάζαρου για να προσαρμόσει τη χαλκογραφία στις απαιτήσεις του μαρτυρίου του αγίου Χαραλάμπη. Την πιο πιστή αντιγραφή του φλαμανδικού έργου βρίσκω σε εικόνα του Δημητρίου Νομικού με τον άγιο Χαραλάμπη και σκηνές του βίου του, του 1828 (Ρηγόπουλος, 1998, 217 κ.ε., εικ. 133 και 138). Δεν μπορώ να υποστηρίξω πότε χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η χαλκογραφία του CrispijndePasse1 με την προσθήκη της σούβλας για το μαρτύριο του αγίου Χαραλάμπη. Απαντά σε εικόνα της Συλλογής Λοβέρδου (αρ. ευρ. 63) με χρονολογία 1669 (Βασιλάκη 1988, 249, εικ. 3). Εργαστηριακός έλεγχος στα εργαστήρια του Βυζαντινού Μουσείου έδειξε ότι είναι κατά πάσα πιθανότητα επίθετη η χρονολογία. Αλλά και τα υφολογικά χαρακτηριστικά του έργου δε δικαιολογούν τόσο πρώιμη χρονολόγηση. Το 1664 έχουμε την πρώτη έκδοση του Νέου Παραδείσου (Δέσποινα Κωστούλα, Αγάπιος Λάνδος ο Κρης. Συμβολή στη μελέτη του έργου του, Ιωάννινα 1983, 263-264). Στην έκδοση αυτή (1664) εμπλουτίζεται το εν λόγω μαρτύριο με την προσθήκη της σούβλας στο στήθος του αγίου. Θεωρούμε ήκιστα πιθανόν να γονιμοποιήθηκε εικαστικά το κείμενο του Νέου Παραδείσου εντός πέντε ετών, το 1669, από τον έκδοση του έργου του Αγαπίου Λάνδου. Συναφές είναι και το πρόβλημα που σχετίζεται με την κυκλοφορία και χρήση του χαρακτικού του CrispijndePasse1. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους μεταβυζαντινούς ζωγράφους το χαρακτικό αυτό για την εικονογράφηση του μαρτυρίου του αγίου με τη σούβλα και το κάψιμό του; Άλλη χρήση του δυτικού αυτού έργου δε γνωρίζω.

Αναφέρω κατά χρονολογική σειρά τα μεταβυζαντινά έργα που προέκυψαν άμεσα ή έμμεσα από τη χρήση της φλαμανδικής χαλκογραφίας:

Του Νικολάου Καλέργη, του 1728 (Αχειμάστου-Ποταμιάνου 1997, αρ. 59)· του Ιωάννου Κοράη (Ρηγόπουλος corpus)· του Ιωάννου Κορνάρου, του 1773 (Σιναϊτικό Μετόχι, αρ. μνημείου 59)· του ιδίου, εικόνα της αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, του 1765 (Θεοχάρη Μιχ. Προβατάκη, Εικόνες του ζωγράφου Ιωάννη Κορνάρνου στη Μονή Τοπλού Κρήτης, Αθήνα 1982, 40 κ.ε., εικ. 28 και 33)· του Δημητρίου Νομικού, του 1828 (Ρηγόπουλος 1998, 217 κ.ε., εικ. 133 και 138)· του «ζωγράφου των Σφακίων», του πρώτου μισού του 19ου αι. (Ανδριανάκης, 107, εικ. στη σελ. 106)· Αγνώστου, Ο άγιος Χαραλάμπης με σκηνές του βίου του, του 19ου αι., Χώρα Κύθνου, Ναός Γεννήσεως του Χριστού στο Κάστρο, αδημοσίευτη (εικ. 10) και αγνώστου, του 18ου αι. (εικ. 11), (Βασιλάκη, ό.π.).

10. Αγνώστου, Ο άγιος Χαραλάμπης με σκηνές του βίου του, 19ος αι., Χώρα Κύθνου, Ναός Γεννήσεως του Χριστού στο Κάστρο.

11. Αγνώστου, Ο άγιος Χαραλάμπης με σκηνές του βίου του, 18ος αι., Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Η πιο πιστή αναπαραγωγή του φλαμανδικού χαρακτικού έγινε από τον Δημήτριο Νομικό (1828) και τον Ιωάννη Κορνάρο (1773). Ο τελευταίος χρησιμοποίησε το χαρακτικό για την εικονογράφηση και του μαρτυρίου της αγίας Αναστασίας (1765) (Προβατάκης, ό.π.). Πλησιέστερο στο έργο του Κορνάρου (1773) είναι η εικόνα του «ζωγράφου των Σφακίων» (ό.π.). Στις εικόνες του Ν. Καλέργη (1728) και του Ιωάννου Κοράη (1744) διατηρείται το βασικό δομικό σχήμα, που συνιστά ο σουβλιζόμενος και καιγόμενος μάρτυρας Χαραλάμπης, αλλά ως προς τα άλλα εικονογραφικά στοιχεία που πλαισιώνουν τον Ελεάζαρο στο χαρακτικό, η εικόνα του Καλέργη και του Κοράη απομακρύνεται από το πρότυπο παράδειγμά του. Την ίδια απλουστευτική τάση βλέπουμε και στην εικόνα της Κύθνου (ό.π., εικ. 10)· τάση που δηλώνει διαφορετική συνειδητή στυλιστική αντίληψη για την καλλιτεχνική μορφή από εκείνο του δυτικού, μανιεριστικού προτύπου του.

Επανέρχομαι στο έργο του Κορνάρου και στις σκηνές που παρουσιάζουμε για μερικές πρόσθετες παρατηρήσεις. Το μαρτύριο λαμβάνει χώρα στην ύπαιθρο του οποίου η σύσταση διαφέρει εντελώς από εκείνη του τοπίου στο χαρακτικό. Ο Σεβήρος κατέχει τη θέση που έχει ο Αντίοχος στη χαλκογραφία. Ως ύφος ο Σεβήρος διαφέρει από το στυλ του Αντιόχου. Ο Σεβήρος του Κορνάρου θυμίζει τη μορφή του Σαούλ στη σκηνή που αυτός διατάζει το θάνατο του Αβιμέλεχ (Hollstein, M. deVos, XLIV, 55, αρ. 213 και XLV, 94, εικ. 213).

5) Oάγιος θεραπεύει δαιμονιζόμενο.

Τη σκηνή υπομνηματίζει επιγραφή:

ΑΝΔΡ’ ΑΠΑΛΛΑΤΤΕΙ ΔΑΙΜΟΝΟCΤΟΥ ΚΑΚΙΣΤΟΥ (εικ. 12).

12. Oάγιος Χαραλάμπης θεραπεύει δαιμονιζόμενο. Σκηνή της εικόνας 1.

Ο βασιλιάς Σεβήρος με την ακολουθία του παριστάνεται μπροστά σε κτήριο με κίονες και επιστήλιο να απευθύνει το λόγο στον άγιο Χαραλάμπη προκειμένου να θεραπεύσει δαιμονιζόμενο, κείμενο ύπτιο στο έδαφος. Η έρευνα αναγνωρίζει στο εικαστικό πεδίο του βασιλιά Σεβήρου με τη στρατιωτική του ακολουθία και στο αρχιτεκτόνημα την οφειλή του Κορνάρου σε χαλκογραφία του CrispijndePasse1 και σχέδιο του Μ. deVos, του 1591· το χαρακτικό αποδίδει τον πνιγμό των παιδιών από τους Εβραίους (Hollstein, M. deVos, XLIV, 57, αρ. 222 και XLV, 96, εικ. 222) (εικ. 13).

Και ο στρατιώτης με την παρακείμενη μορφή πίσω από τον άγιο Χαραλάμπη απαντούν σε χαλκογραφία του AegidiusSadelerστην οποία εικονίζονται οι άντρες του Δαβίδ να θρηνούν για την καταστροφή της πόλης Σικλάγ (εικ. 14-15) [Hollstein, M. deVos, XLIV, 32, αρ. 104 και XLV, 51, εικ. 104· η χαλκογραφία είναι του AegidiusSadelerκαι όχι του JanSadelerόπως γράφαμε (Ρηγόπουλος 1998, 155, εικ. 106-107)].

13. CrispijndePasse1, Ο πνιγμός των παιδιών από τους Εβραίους, χαλκογραφία.

14. AegidiusSadeler, Οι άντρες του Δαβίδ θρηνούν για την καταστροφή της πόλης Σικλάγ, χαλκογραφία.

15. Λεπτομέρεια της χαλκογραφίας 14.

Επειδή εντάσσεται μέσα στο ερευνητικό πλαίσιο η επισήμανση των πολλαπλών χρήσεων του φλαμανδικού χαρακτικού, να υπενθυμίσουμε ότι πανομοιότυπο τον εστεμμένο της φλαμανδικής χαλκογραφίας βλέπουμε να χρησιμοποιείται από τον Πουλάκη στην εικόνα του με τον Ιωάννη τον Θεολόγο με σκηνές του βίου του και στη παράσταση στην οποία ο άγιος «ΔΙΟΚΕΙ ΕΚ ΤΟΥ ΝΑΟΥ Τ[ΩΝ] ΔΑΙΜΟΝΩΝ Τ[ΗΝ] ΚΑΤΙΚΗΑΝ» (Ρηγόπουλος 1979, 67 και του ιδίου στο Corpus).

Όσον αφορά τη διάταξη του σώματος του δαιμονιζομένου είναι πολύ πιθανό να μην ανήκει στον Κορνάρο και το σχήμα αλλά και τα υφολογικά χαρακτηριστικά της μορφής· η δυτική της προέλευση είναι πολύ πιθανή· βλ. χαλκογραφία του GerardvanGroeningenπου αποδίδει την Ένδυση των μαρτύρων, σκηνή της Αποκαλύψεως (Ρηγόπουλος 2003, 617, εικ. 6). Ο «ζωγράφος των Σφακίων» ακολούθησε τον Κορνάρο στη διαμόρφωση της σκηνικής παρουσίασης του θαύματος της θεραπείας του δαιμονιζομένου· αξιοπαρατήρητος είναι ο τρόπος που διευθετεί σχεδόν το σύνολο ων εικαστικών στοιχείων του προτύπου του· τρόπος που φανερώνει μια δημιουργική σχέση με το έργο του Κορνάρου. Σε άλλες εικόνες, του Νικολάου Καλέργη (1728) και του Ιωάννου Κοράη (1744), αναπτύσσεται η διαδικασία της θεραπείας του δαιμονιζομένου με την αισθητοποίηση του δαίμονος, ο οποίος ως μικρός διάβολος έχει εξέλθει από τον δαιμονιζόμενο και πετάει· διαδικασία που είναι σύμφωνη και με το κείμενο του Συναξαριστή του Δουκάκη (σ. 147).

6) Ο άγιος ανασταίνει νεκρό.

Σύμφωνα με την επιγραφή:

ΝΕΚΗΝ ΕΞ ΑΔΟΥ ΑΙΡΕΙ, ΜΕΓΙΣΤΟΝ ΘΑΥΜΑ (εικ. 16).

16. Ο άγιος Χαραλάμπης ανασταίνει νεκρό. Σκηνή της εικόνας 1.

Δύο θεματικά πεδία της παράστασης δανείζεται ο Κορνάρος από φλαμανδικό χαρακτικό: του βασιλιά Σεβήρου με τη φρουρά του και τον νεκρό στο έδαφος που ανέστησε ο άγιος Χαραλάμπης. Στο χαρακτικό παριστάνεται ο Σαούλ να δίνει εντολή να θανατωθεί ο Αβιμέλεχ (εικ. 17) (Hollstein, M. deVos, XLIV, 55, αρ. 213 και XLV, 94, εικ. 213).

17. CrispijndePasse1, Ο Σαούλ διατάζει το φόνο του Αβιμέλεχ, χαλκογραφία.

Ο Σαούλ αντιστοιχεί στον Σεβήρο της εικόνας του Κορνάρου και ο Αβιμέλεχ στον αναστημένο νεκρό στο ίδιο έργο. Το χαρακτικό του CrispijndePasse1 με τον Σαούλ να διατάζει το φόνο του Αβιμέλεχ χρησιμοποιήθηκε επιλεκτικά σε μεταβυζαντινές εικόνες της Σίφνου για τον απαρτισμό της παράστασης των Τριών παίδων στην κάμινο (Ρηγόπουλος 2006, 17 κ.ε., εικ. 15-16, 19, 22, 24) και σε εικόνα αποδιδόμενη στον Θεόδωρο Πουλάκη με θέμα Οι δισμύριοι μάρτυρες της Νικομήδειας (Καρακατσάνη 1980, 80, εικ. 116).

Σε έργο του Εμμανουήλ ιερέως, του 1750, με τον Ιωάννη τον Θεολόγο και σκηνές του βίου του, η σκηνή με τον Ιωάννη λιθοβολούμενο είναι πολύ πιθανόν να έγινε με βάση το χαρακτικό του CrispijndePasse1 (Ανδριανάκης, 89 κ.ε., εικ. στη σελ. 91 και Συλλογικό 1999β, 51 ). Ο «ζωγράφος των Σφακίων» (Ανδριανάκης, 107, εικ. στη σελ. 106) θα ζωγραφίσει διαφορετικά την ανάσταση νεκρού από τον Κορνάρο (ό.π.) όπως και οι ζωγράφοι Νικόλαος Καλέργης (1728) και Ιωάννης Κοράης (1744).

7) Ο άγιος χτυπιέται με πέτρες στα σαγόνια και με λαμπάδες καίγονται το πρόσωπο και τα γένια του.

Η επιγραφή στο επάνω μέρος της εικόνας:

ΛΙΘΟΙCCΥΝΘΛΑΤΑΙ [ή CΥΝΘΛΗΤΑΙ] ΜΗΛΑC [γράφε μύλας: σιαγόνες κατά τον Ησύχιο τον λεξικογράφο] ΑΠΑΝΘΡΩΠΩS/ ΛΑΜΠΑCΙ ΤΟΝ ΠΟΓΩΝΑ ΚΑΙΕΤΑΙ ΛΙΑΝ / ΦΛΟΞ ΔΕ ΦΛΟΓΙΖΟΙ ΔΙΚΑΙΩCΤΟΥCΑΝΟΜΟΥC (εικ. 18).

18. Ο άγιος Χαραλάμπης χτυπιέται με πέτρες στα σαγόνια και με λαμπάδες καίγονται το πρόσωπο και τα γένια του. Σκηνή της εικόνας 1.

Πρβ. και το κείμενο του Μεγάλου Συναξαριστή του Δουκάκη: «Τότε ὀργισθεὶς ὁ βασιλεὺς προσέταξε νὰ δείρουν μὲ λίθους τὰς σιαγόνας του, καὶ μὲ λαμπάδες νὰ καύσουν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ καὶ τὰ γένεια· τὸ δὲ πῦρ ἐπήδησε καὶ ἔκαυσε τοὺς περιεστῶτας… » (σ. 148).

Την πηγή έμπνευσης του Κορνάρου για την εικονογράφηση του εν λόγω μαρτυρίου εντοπίσαμε σε χαλκογραφία του CrispijndePasse1 στην οποία ιστορείται Ο λιθοβολισμός του προφήτη Ιερεμία (εικ. 19) όπου γίνεται ευρύτερος λόγος για το φλαμανδικό πρότυπο του Κορνάρου. Είναι αλήθεια πως δε δηλώνεται με σαφήνεια ούτε η σύνθλιψη των σαγονιών του αγίου με πέτρες ούτε το κάψιμο των δημίων· ο λιθοβολισμός που εικονογραφείται οφείλεται στο φλαμανδικό πρότυπο (ό.π.).

19. CrispijndePasse1, Ο λιθοβολισμός του προφήτη Ιερεμία, χαλκογραφία.

8) Ο βασιλιάς και ο έπαρχος Κρίσπος κρέμονται στον αέρα.

Σύμφωνα με την επιγραφή:

ΑΝΑΞ ΕΠΑΡΧΟCΤΟΝ ΠΟΛΟΝ ΤΟΞΟΙCΒΑΛΛΟΥΝ, ΑΛΛ’ ΑΙΘΕΡΟΙ ΚΡΕΜΩΝΤΑΙ, ΘΕΑΜΑ ΜΕΓΑ (εικ. 20).

20. Ο βασιλιάς και ο έπαρχος Κρίσπος κρέμονται στον αέρα. Σκηνή της εικόνας 1.

Αντιγράφω το σχετικό κείμενο από το Μεγάλο Συναξαριστή του Δουκάκη: «Τότε ὁ βασιλεὺς θυμωθεὶς ὑπέρμετρα, ὥρμησε νὰ πολεμήσῃ τὸν οὐρανὸν, ὁ ἀνόητος· καὶ ρίπτων σαΐτας εἰς τὸν ἀέρα, ἔβόησε: “Κατέβα Χριστὲ εἰς τὴν γῆν νὰ πολεμήσωμεν· εἰδὲ, ἐγὼ ἀνεβαίνω νὰ σὲ εὕρω νὰ χαλάσω τὸ στερέωμα, νὰ σβύσω τὸν ἥλιον”. Τότε γίνεται σεισμὸς καὶ φόβος μέγας καὶ ἀγανάκτησις ὅτι ὁ Κύριος ὠργίσθη, ὁ οὐρανὸς ὡς δένδρον ἐσείετο, καὶ αἱ ἄνω δυνάμεις δυνατῶς ἐσαλεύθησαν καὶ ἀστραπαὶ καὶ βρονταὶ μεγάλαι ἠκούοντο καὶ εὐθέως ἐκρεμάσθησαν εἰς τὸν ἀέρα, ὅ τε βασιλεὺς καὶ Κρίσπος ὁ ἔπαρχος· καὶ ἐφώναζεν ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸν ἅγιον: “Κύριέ μου Χαράλαμπε, δικαίως ἔπαθον, δεήθητι Κυρίου τοῦ θεοῦ σου νὰ μὲ λυτρώσῃ ἀπὸ τὴν παίδευσιν”. Προσευξαμένου λοιπὸν τοῦ ἁγίου, ἔπαυσε τοῦ θεοῦ ἡ ἀγανάκτησις καὶ κατέβησον εἰς τὴν γῆν ὁ βασιλεὺς μὲ τὸν ἔπαρχον» (σ. 148).

Κατά την προσφιλή συνθετική του συνήθεια ο Κορνάρος θα αναζητήσει στη δυτική τέχνη και ιδίως στη φλαμανδική τα πρότυπά του για την εικονογράφηση του επεισοδίου από το βίο του αγίου Χαραλάμπη που παρουσιάζουμε. Πράγματι οι δύο όμιλοι στρατιωτών που πλαισιώνουν τον άγιο Χαραλάμπη ιχνηλατούνται σε χαρακτικά φλαμανδικά. Η σύνταξη του αριστερού ομίλου παραπέμπει σε χαλκογραφία του JanSadeler1 σε σχέδιο του Μ. deVos, του c. 1581-82 στην οποία εμφανίζεται η συμφιλίωση του Ιακώβ και του Ησαύ (Hollstein, M. deVos, XLIV, 54, αρ. 199 και XLV, 91, εικ. 199). Ο δεξιός όμιλος αποσπάται από χαλκογραφία του CrispijndePasse1 σε σχέδιο του Μ. deVos (Hollstein, M. deVos, XLIV, 56, αρ. 217 και XLV, 95, εικ. 217). Η τολμηρή σχεδίαση του βασιλιά και του επάρχου Κρίσπου πιθανόν να μην ανήκει στις δυνατότητες του Κορνάρου, αλλά να αντιγράφεται από άγνωστο σ’ εμένα δυτικό έργο.

9) Ο άγιος σύρεται με χαλινάρι στην πόλη.

Το μαρτύριο αυτό υπομνηματίζεται με την εξής επιγραφή:

ΚΗΜΩ ΑΛΟΓΩCCΥΡ[Ε]ΤΑΙ ΠΑCΗ ΤΗ ΠΟΛΟΙ (εικ. 21).

21. Ο άγιος Χαραλάμπης σύρεται με χαλινάρι στην πόλη. Σκηνή της εικόνας 1.

[Ο κημός: πλέγμα ή φίμωτρο που τοποθετείται γύρω από το στόμα]

Σχετικό με το περιεχόμενο της επιγραφής είναι και το κείμενο του Μεγάλου Συναξαριστή: «Ὀργισθεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς προσέταξε καὶ τοῦ ἔβαλον χαλινάρι στὸ στόμα ὡς νὰ ἦτο ζῶον ἄλογον, καὶ τὸν ἐπόμπευον εἰς ὅλην τὴν πόλιν μὲ πολλὴν καταφρόνησιν» (σ. 149).

Στο κέντρο του μαρτυρίου της διαπόμπευσης ο άγιος και οι εμπαίζοντες αυτόν χωρισμένοι σε δύο ομάδες. Στο βάθος πολιτεία σε ομοιοχρωμία και θάλασσα.

Και στη σύνθεση αυτή ο Κορνάρος δανείζεται από τη φλαμανδική τέχνη τις δύο ομάδες που εμπαίζουν τον άγιο σέρνοντάς τον στην πόλη. Στο χαρακτικό που είναι του CrispijndePasse1 σε σχέδιο του Μ. deVos (Hollstein, M. deVos, XLIV, 56, αρ. 218 και XLV, 95, εικ. 218) ιστορείται ο φόνος του προφήτη Ιεζεκιήλ. Δεν ανήκουν στο πρότυπο του Κορνάρου η διαμόρφωση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος· η πολιτεία λειτουργεί ως επαναλαμβανόμενο συμβατικό σχήμα σε πολλές εικόνες του Κορνάρου.

10) Ο άγιος μεταβάλλει σε δέντρο στύλο ξερό.

Και η επιγραφή εξαίρει το θαύμα της μεταβολής του ξερού στύλου σε δέντρο:

ΓΡΑΟCΕCΟΙΚΟΝ CΤΑΘΕΙCΩSΠΑΡΑΧΡΗΜΑ / Β[ΛΑC]ΤΑΝΟΙ ΞΗΡΟCCΤΥΛΟCΕΙCΔΕΝΔΡΟΝ / ΜΕΓΑ (εικ. 22).

22. Ο άγιος Χαραλάμπης μεταβάλλει σε δέντρο ξερό στύλο. Σκηνή της εικόνας 1.

Το θαύμα αυτό ο Μέγας Συναξαριστής το περιγράφει ως εξής: «Τότε θυμωθεὶς ὁ τύραννος προσέταξε διὰ τὴν ὕβριν τοῦ μάρτυρος νὰ τὸν παραδώσουν μιᾶς χείρας γυναικὸς νὰ τὸν φυλάξῃ εἰς τὸν οἶκον της καὶ καθὼς πῆγεν ὁ ἅγιος ἀκούμπησεν εἰς ἕνα στύλον ξηρὸν καὶ ἐβλάστησεν (ὤ τοῦ θαύματος) ἐκεῖνος ὁ στύλος καὶ ἔκαμε τόσους κλάδους ποὺ ὅλον τὸν οἶκον ἐσκέπασεν. Ἡ δὲ γυνὴ ἰδοῦσα τοιοῦτον παράδοξον, προσεκύνησε τὸν ἅγιον λέγουσα“ὕπαγεἀπὸ τὸν οἶκον μου, Κύριε, ὅτι δὲν εἶμαι ἀξία νὰ εἶσαι πλησίον μου”» (σ. 150).

Στο εσωτερικό της οικίας της χήρας η οποία εικονίζεται να προσκυνάει τον άγιο ολόσωμο και πίσω το δέντρο, κορμός δέντρου που βλάστησε και που οι κλάδοι του σκέπασαν το σπίτι της χήρας. Πίσω από μαντρότοιχο οι γείτονες βλέπουν το θαύμα και το σχολιάζουν με χειρονομίες.

Ίσως είναι η μόνη παράσταση στην οποία δε διαπιστώσαμε τη χρήση δυτικών έργων. Το τοπίο και η πολιτεία σε μονοχρωμία αποτελούν μηχανιστική παράθεση πάρεργων συμβατικών σχημάτων.

11) Ο άγιος Χαραλάμπης ζητεί από τον Χριστό να του κάνει την εξής χάρη:

«Εἰς ὅποιον τόπον εὑρεθῆ κομμάτι ἀπὸ τὸ λείψανόν μου καὶ εἰς ὅποιαν χώραν θὰ μὲ ἑορτάζουν, νὰ μὴ γίνῃ ποσῶς πεῖνα οὔτε πανούκλα νὰ θανατώνῃ τοὺς ἀνθρώπους ἄωρα οὔτε πονηρὸς ἄνθρωπος νὰ βλάπτῃ τοὺς καρπούς» (σ. 151).

Με πυκνό τρόπο οι επιγραφές που αναγράφονται στο κεντρικό διάχωρο αναπαράγουν ένα από τα αιτήματα του αγίου Χαραλάμπη· να λυτρώσει ο Χριστός τους ανθρώπους από την πανούκλα:

ΚΑΤΕΙC[Ι] ΧΡΙΣΤΟCΜΕΤΑ ΠΛΗΘΟΥCΑΓΓΕΛΩΝ / ΑΙΤΗCΑΙ ΑΠ’ ΕΜΟΥ, ΛΕΓΩΝ, ΗΝ ΒΟΥΛΕΙ ΧΑΡΙΝ (εικ. 23).

23. Ο άγιος Χαραλάμπης ζητεί από τον Χριστό να λυτρώσει τους ανθρώπους από την πανούκλα. Σκηνή της εικόνας 1.

Στο επάνω μέρος του κεντρικού διάχωρου εικονίζεται ο άγιος Χαραλάμπης γονυπετής δεόμενος μπροστά στον ολόσωμο Χριστό, περιστοιχιζόμενο από αγγέλους σε σύννεφα. Πίσω από τον άγιο ο δήμιος μαύρος με λευκορόδινο μανδύα έχει βγάλει ήδη από τον κολεό το σπαθί και ετοιμάζεται να αποκεφαλίσει την πανούκλα που σχεδιάζεται μαύρη μισογονατισμένη πλησίον του δημίου. Έχει ο δήμιος στραμμένο το κεφάλι του προς τον Χριστό. Πίσω από το δήμιος γυναίκες με παιδιά περιμένουν, πιθανόν, τη σωστική διαμεσολάβηση του αγίου προς τον Χριστό. Στο βάθος πολιτεία σε μονοχρωμία.

Στο κάτω μέρος του διάχωρου ομάδα στρατιωτών τους οποίους εύκολα αναγνωρίζει και ταυτίζει κανείς σε φλαμανδικά χαρακτικά. Οι σχέσεις τους όμως με ό,τι διαδραματίζεται στο επάνω μέρος του διάχωρου σε δικαιολογούνται. Περιορίζομαι στον εντοπισμό των χαρακτικών στα οποία απαντούν οι στρατιώτες.

Ο στρατιώτης εμπρός δεξιά που σχεδιάζεται από τη ράχη εικονίζεται σε χαλκογραφία του AegidiusSadelerκαι σε σχέδιο Μ. deVosστην οποία ιστορείται ο Δαβίδ να παίζει την κινύρα (άρπα) μπροστά στον Σαούλ (Hollstein, M. deVos, XLIV, 31, αρ. 99 και XLV, 48, εικ. 99). Σε χαλκογραφία του AegidiusSadelerεπίσης σε σχέδιο Μ. deVosστην οποία η Μελχόλ, σύζυγος του Σαούλ, βοηθεί τον Δαβίδ να ξεφύγει από την καταδίωξή του (Σαούλ) (Hollstein, M. deVos, XLIV, 32, αρ. 100 και XLV, 49, εικ. 100) (εικ. 24). Ο στρατιώτης στο μέσο του χαρακτικού επαναλαμβάνεται και στην εικόνα του Κορνάρου.

24. AegidiusSadeler, Η Μελχόλ βοηθεί τον Δαβίδ να ξεφύγει από την καταδίωξή του σύζυγου της Σαούλ, χαλκογραφία.

Ο εστεμμένος στην κάτω αριστερή γωνία πανομοιότυπος εικονίζεται σε χαλκογραφία του JanSadeler1 που έγινε σε σχέδιο του Μ. deVos, το 1581-82 (Hollstein, M. deVos, XLIV, 54, αρ. 202 και XLV, 91, εικ. 202). Στη χαλκογραφία ιστορείται ο Δαβίδ σε προσκύνηση να δείχνει στον Σαούλ «τὸ πτερύγιον τῆς διπλοΐδος» του (Βασιλειών Α΄, ΚΔ΄, 8-13) (εικ. 25).

25. JanSadeler1, Ο Δαβίδ σε προσκύνηση δείχνει στον Σαούλ «τὸ πτερύγιον τῆς διπλοΐδος» του, χαλκογραφία.

Ο εστεμμένος της εικόνας ταυτίζεται θεματικά με τον Σαούλ της χαλκογραφίας· είναι ακραία περίπτωση μηχανιστικής και τυχαίας ένταξης ενός δανείου σε συνθήκες διαφορετικές από τον αρχικό του προορισμό (του δανείου). Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι για όλες σχεδόν της επιμέρους σκηνές της εικόνας που παρουσιάζουμε χρησιμοποίησε ο Κορνάρος φλαμανδικά χαρακτικά και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο (1773) που θα περίμενε κανείς να είχε ατονήσει η διεικαστική σχέση της μεταβυζαντινής τέχνης στην Κρήτη με τη φλαμανδική τέχνη.

Αναρωτιέται κανείς γιατί συνεχίζει να συγκινεί η φλαμανδική τέχνη ακόμη στα τέλη του 18ου αιώνα. Ερευνητικό ενδιαφέρον θα είχε να παρακολουθήσει κανείς πρωιμότερες χρήσεις φλαμανδικών έργων στην Κρήτη το 17ο και 18ο αι. πριν από το 1669 και αργότερα στους τόπους εγκατάστασης των προσφύγων Κρητών (Κυκλάδες, Επτάνησα και αλλού).

Η έρευνα δε θεωρεί ήσσονος σημασίας τη σπουδή του πλούσιου διακόσμου των πλαισίων που περιβάλλουν τις σκηνές της εικόνας. Αλλά αδυνατεί να προτείνει συγκεκριμένα παραδείγματα. Tὸ γὲ νῦν ἔχον περιορίζομαι στη διαπίστωση της δυσφωνίας που υπάρχει ανάμεσα στα περίτεχνα διακοσμητικά πλαίσια με το ροκοκό ύφος και τη ζωγραφική των σκηνών που αντανακλά ένα στυλ μπαρόκ υβριδικής μορφής.

Στο διάκοσμο των αργυρόγλυπτων καλυμμάτων των ευαγγελίων, στη στάχωσή τους, θα έβλεπε κανείς να χρησιμοποιούνται διακοσμητικά στοιχεία που θυμίζουν τα κοσμήματα των πλαισίων της εικόνας του Κορνάρου (Πόπη Ζώρα, Δύο μεγάλοι μαστόροι του ασημιού. Αθανάσιος Τζημούρης, Γεώργιος Διαμαντής Μπάφας, Εθνικός Οργανισμός Ελληνικής Χειροτεχνίας, 1972, εικ. 21-23 και Ντίνος Κονόμος 1989, εικ. 72-73). Η προσπάθειά μου να εντοπίσω τα πρότυπα του Κορνάρου όσον αφορά τα πλαίσια της εικόνας του αγίου Χαραλάμπη μένει ερευνητικό desideratum.

Σ’ αυτό το στάδιο της έρευνας δεν είμαι σε θέση να προτείνω τα δυτικά πρότυπα που είχε υπόψη του ο Κορνάρος για τη διαμόρφωση των διακοσμητικών πλαισίων της εικόνας του αγίου Χαραλάμπη. Αποτελούν απ’ όσο γνωρίζω unicumστη μεταβυζαντινή τέχνη. Το κόσμημα αυτό θα το χρησιμοποιήσει ο ίδιος ο Κορνάρος σε εικόνες του της Κύπρου αργότερα (Ουρανία Περδίκη, «Άγνωστη εικόνα της αγίας Παρασκευής του Ιωάννου Κορνάρου του Κρητός από το χωρίο Εργάτες στην Κύπρο», Β΄ Επιστημονικό Συμπόσιο Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, 26-27 Νοεμβρίου 2010. Πρακτικά, Αθήνα 2012, 729-742, εικ. 1-3).

Η περίτεχνη και περίπλοκη σύσταση του διακοσμητικού πλέγματος θα χρειαστεί να εξεταστεί αυτοτελώς και ανεξάρτητα από το στυλ των ζωγραφικών σκηνών· διαφέρουν στο ύφος· το στυλ των πλαισίων αντανακλά και παραπέμπει στο ροκοκό, ενώ της ζωγραφικής αποτελεί μία υβριδική μορφή του μπαρόκ· προϊόν μεταλλαγής του Δεύτερου Διεθνούς Φλαμανδικού Μανιερισμού.

Κυρίαρχη είναι η χρήση της σατυρικής θεατρικής μάσκας, του φυτικού κοσμήματος, των κιονίσκων με ανθρωπόμορφα φουρούσια, γκροτέσκες μορφές κ.ά. Σ’ αυτό το στάδιο της έρευνας δεν μπορώ να παραπέμψω σε συγκεκριμένα παραδείγματα, μπορώ ωστόσο να αναφέρω συγγενή ή παρεμφερή μοτίβα (HermannBauer, Rocaille. Ζur Herkunft und zum Wesen einer Ornament-Motivs, Berlin 1962, 46-47, εικ. 76· Terisio Pignatti, The age of Rococo, London 1988, εικ. 49, έργο του Dominikus Zimmermann [1685-1766]· Philippe Morel, Les grotesques. Les figures de l’imaginaire dans la peinture Italienne de la Rennaissance, Paris 1997 κ.ά.).

Ποια η πηγή, η οποία προμήθευσε στον Κορνάρο αυτό το διακοσμητικό υλικό; Είναι ο ίδιος έμπορος που του προμήθευσε και τις φλαμανδικές χαλκογραφίες τις οποίες χρησιμοποίησε για τις βιογραφικές σκηνές του αγίου Χαραλάμπη; Είναι πολύ πιθανόν να είχε στην κατοχή του ο Κορνάρος συγχρόνως με τις φλαμανδικές χαλκογραφίες για τη ζωγραφική της εικόνας και το χαρακτικό διακοσμητικό υλικό. Από πότε όμως περιήλθε στην κατοχή του; Δυσκολεύομαι να απαντήσω. Η μελλοντική έρευνα δεν αποκλείεται να σταθεί ευτυχέστερη στον εντοπισμό των διακοσμητικών προτύπων της εικόνας μας.

Ερωτήματα που προκύπτουν από τη σύσταση

και το ύφος των πλαισίων της εικόνας

Το διακοσμητικό décorδεν πρέπει να είναι μόνον ωραίο και αισθητικά αξιόλογο, αλλά πρέπει να είναι και πρέπον και aptum· και κατάλληλο και προσαρμοσμένο, aptumστις ανάγκες και απαιτήσεις αυτού που διακοσμεί και πλαισιώνει (για το aptumβλ. ΕdgarDeBryne, Etudesd’ esthétiquemédiéval, Bruges 1946, 3 τόμοι, βλ. λήμμα «aptum» και Jean-ClaudeBonne, Del’ornementaldansl’artmédiéval (VII-XIIesiècle). Le modèle insulaire, L’image. Fonctions et usages des images dans l’Occident médiéval, Cahiers du Leopard d’Or, 5, Paris 1996, 207 κ.ε., και κυρίως 218 κ.ε.).

Αλλά το περίτεχνο και περίπλοκο διακοσμητικό πλαίσιο της εικόνας μας πόσο προσαρμοσμένο, aptum, είναι στις ανάγκες της (εικόνας) και πόσο «πρέπον» είναι; Ποιες λειτουργίες υπηρετεί και ικανοποιεί του θρησκευτικού αντικειμένου; Βοηθεί να εξαρθεί η έννοια και το περιεχόμενο του μαρτυρίου και των θαυμάτων του αγίου Χαραλάμπη και πώς;

Η σύσταση και η σύνθεση των μοτίβων από τα οποία συγκροτείται το διακοσμητικό πλαίσιο, όπως οι σατυρικές θεατρικές μάσκες, το φυτικό πλέγμα και άλλα σε ποιο επίπεδο εικονογραφικό, συμβολικό, εικονολογικό, ανθρωπολογικό της εικόνας αντιστοιχεί; Ή δεν υπηρετεί καμία λειτουργία και παρατίθεται ως πάρεργο διακοσμητικό πλαίσιο, ως αυτόνομο διακοσμητικό πλαίσιο με τη δική του αισθητική αξία και αυτοτέλεια. Έτσι ο ερευνητής βρίσκεται σε αμηχανία και ερμηνευτικό αδιέξοδο, όταν επιχειρεί να φωτίσει και να δικαιολογήσει τις προθέσεις του ζωγράφου για τη χρήση του πλαισίου αυτού.

Προβληματικός επίσης είναι και ο εντοπισμός της προέλευσης του διακοσμητικού αυτού υλικού. Περιοριζόμαστε σε διαπιστωτικές επισημάνσεις που δεν υπερβαίνουν το επίπεδο των εικασιών. Η ανίχνευση των προτύπων του πλαισίου της εικόνας μας εκκινεί με μια υπόθεση εργασίας η οποία είναι η εξής:

Όπως για τη σύνθεση των επιμέρους σκηνών του βίου του αγίου Χαραλάμπη δανείστηκε ο Κορνάρος από φλαμανδικά χαρακτικά, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι το ίδιο πρυτάνευσε και για την προέλευση του διακοσμητικού πλαισίου· ότι δηλαδή είχε ο Κορνάρος στη διάθεσή του και κατοχή του συγχρόνως και διακοσμητικά χαρακτικά φλαμανδικού στυλ του Δεύτερου Διεθνούς Μανιερισμού. Χαρακτικά του VredemandeVries, του c. 1555-1560, με γκροτέσκα διακοσμητικά μοτίβα θα μπορούσαν να προσανατολίσουν την ανιχνευτική μας έρευνα για τον εντοπισμό του προτύπου του πλαισίου της εικόνας μας (Hollstein, VredemandeVries, Rotterdam 1997, part 1 [1555-1571], XLVIII, εικ. 101-120).

Οι χρονικοί και στυλιστικοί περιορισμοί που βάζει η πρότασή μας, έστω και με τη μορφή της υπόθεσης εργασίας, δεν εμποδίζουν την έρευνα να κινηθεί και σε άλλες περιοχές προκειμένου να βρει συγγενή και παρεμφερή προς το διακοσμητικό υλικό μας έργα. (Femke Speelberg, “Collecting inspiration: a Dutch woodcarver’s scrapbook and the legacy of the ornament print in the nineteenth century”, The Rijks Museum Bulletin, τ. 6 (2013) / 4, σελ. 339 κ.ε., 6-7).

Η έρευνά μου είναι ευκαιριακή· δεν είναι συστηματική. Είναι γεγονός ότι λείπουν σχετικές εργασίες ή μονογραφίες για τα πλαίσια μεταβυζαντινών μνημείων.

Τζάντε και Santa Maura

July 23, 2014, 2:12 pm

≫ Next: Άννας Τσουκαλά Κουφού: ΠΟΙΟΣ (ποίημα)

≪ Previous: Γιάννης Ρηγόπουλος: ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ, ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΟΥ, 1773

$

0

0

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Στις 25 Ιουλίου ξεκινά μια αντιπροσωπεία είκοσι ατόμων της Γκιόστρας της Ζακύνθου για την όμαιμη και φιλική Λευκάδα, γνωστή κάποτε σαν SantaMaura, για να λάβει μέρος στις εκεί εκδηλώσεις “FestadelCanale”, που διοργανώνει ο πάντα δραστήριος «Ορφέας» για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.

   Συγκεκριμένα, το βράδυ της 26ης, στο δικό μας, ιόνιο νησί, θα μεταφερθεί το κλίμα της επτανησιακής ιστορίας και παράδοσης, που τελευταία ζούμε εμείς εδώ κάθε χρόνο, το τριήμερο της Πεντηκοστής, στα πλαίσια των γνωστών εκδηλώσεων και ο πολιτισμός θα ενώσει ξανά τα νησιά μας, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ψάξουν τις κοινές τους ρίζες και την δική τους διαφορετικότητα.

   Η θριαμβευτική είσοδος του νικητή της ιππικής αναμέτρησης στην πόλη θα μεταφερθεί λίγο βορειότερα και αναγεννησιακές στιγμές θα ξαναγίνουν πραγματικότητα στο κέντρο, περίπου, του Ιονίου, αποδεικνύοντας πως σε τούτο τον τόπο, τον πανταχόθεν βαλλόμενο, τίποτα δεν έχει χαθεί οριστικά και πως όλα μπορεί ν’ αποκτήσουν την παλιά τους, γνήσια ταυτότητα, απαλλαγμένα απ’ ότι τους έχει υποχρεωτικά επιβάλει ο μερικές φορές άδικος και ισοπεδωτικός νόμος των συγκοινωνούντων δοχείων.

  Σμπαντιερατόροι και τυμπανιστές θα δώσουν χρώμα και ήχο εποχής σε μιαν αδελφική μας πόλη, που κι αυτή καταπληγώθηκε από τους ίδιους με τους δικούς μας σεισμούς, του Αυγούστου του 1953, αλλά κατάφερα να ξαναβρεί το πρόσωπό της, ένας ιππότης πάνω στο άλογο, με το σπαθί και την καλή του θα θυμίσει στην γείτονα και την δική της καταγωγή, ενώ η μορφή του Πρεβεδούρου, που θα συνοδεύεται από τους εκπροσώπους του Μεγάλου Συμβουλίου θα ζωντανέψει παλιούς πίνακες και διηγήσεις του νόνου ή και σελίδες εντόπιας ιστορίας. Τέλος το νικητήριο γλέντι, με χορούς εποχής, θα κάνει τ’ αυτιά μας να ξεχάσουν για λίγο τις όσο πάει και πιο βάρβαρες νότες, τις οποίες επιβάλει ανεπαισθήτως η τηλεόραση και η πλειοψηφία του σημερινού ραδιοφώνου και όχι μόνο θα γνωρίσει στους νεότερους τον τρόπο της διασκέδασης μιας άλλης, καλύτερης κατά πολλούς, εποχής, αλλά και θα δείξει το πώς δημιουργείται και μεταδίδεται ο πολιτισμός, μια και κάποτε (και αυτό χαρακτηρίζει τον Επτανησιακό πολιτισμό) πέρασαν από τα σαλόνια στα… αλώνια.

   Η μεγαλύτερη, πάντως, σημασία αυτής της επίσκεψης, δεν βρίσκεται στο ίδιο το γεγονός της πολιτιστικής ανταλλαγής, αλλά στις περαιτέρω επεκτάσεις του.

   Πάνω απ’ όλα μετράει πως έστω και δύο, αυτή τη φορά, από τα νησιά του Ιονίου βρίσκονται ξανά μαζί και πως οι κάτοικοί τους συνυπάρχουν.

   Οι δεσμοί των δύο τόπων είναι στέρεοι και παμπάλαιοι. Η κοινή λατρεία της Αγίας Μαύρας, για παράδειγμα, δεν είναι διόλου τυχαία. Η λατρεία του δικού μας Πολιούχου, στην συνέχεια, στο νησί της Λευκάδας, με πάνδημη λιτανεία την ημέρα της μνήμης του (17 Δεκεμβρίου), η οποία έχει αποδοθεί σε θαύμα απαλλαγής από πανούκλα, αποδεικνύει πολλά. Τέλος (για να μην μακρηγορούμε) σε μας το επώνυμο «Λευκαδίτης» και σε κείνους το «Ζακυνθινός» δεν δείχνουν μόνο μετακινήσεις και εμπορικές ανταλλαγές, αλλά πολλά βαθύτερα και πολύ πιο ουσιαστικά.

   Η πρόσκληση στην Γκιόστρα της Ζακύνθου από τον γνωστό και πολυβραβευμένο «Ορφέα» της Λευκάδας δεν πρέπει να θεωρηθεί επιπόλαια σαν μια απλή φιλοφρόνηση, ούτε σαν μια ευκαιρία ταξιδιού. Αυτά σίγουρα δεν είναι οι σκοποί ούτε του ενός, ούτε του άλλου σωματείου.

   Η συνύπαρξη της Ζακύνθου και της Λευκάδας, σ’ αυτό το εορταστικό διήμερο συνεχίζει εκείνο που τελευταία γίνεται στο νησί μας με τις εκδηλώσεις της Γκιόστρας. Επαναφέρει την συνύπαρξη των δυτικών (και γιατί όχι δυτικότροπων) νησιών της χώρας μας και αναζητά την πολιτιστική επανένωσή του. Αυτός, πιστεύω, πως πρέπει να είναι και ο σκοπός των σοβαρών, ντόπιων πολιτιστικών μας συλλόγων.

   Τα Επτάνησα πρέπει να μείνουν ομοούσια και αδιαίρετα. Οι κοινές εκδηλώσεις και όχι απλά οι ανταλλαγές, μπορούν να το καταφέρουν αυτό άριστα.

   Εμείς της Γκιόστρας της Ζακύνθου δεν πάμε σήμερα σ’ ένα άλλο νησί, για να τους δείξουμε το δικό μας. Πάμε σε τόπο μας, για να ξαναθυμηθούμε την ιστορία μας. Δεν θεωρούμε την εκδήλωση, που θα συμμετάσχουμε, ξένη και αλλότρια, αλλά καθημερινότητά μας. Είναι, για παράδειγμα, σαν να μετακινήσουμε τις δράσεις μας από την πλατεία Σολωμού, σ’ αυτήν του Κατασταριού ή της Βολίμας.

   Η Λευκάδα ανήκει στα Επτάνησα και είναι τόπος μας. Είναι πατρίδα μας.

   Απλά πηγαίνουμε στο διπλανό νησί.

   Μακάρι σύντομα να μπορέσουμε να πάμε και στ’ άλλα κι αυτά να έρχονται συχνά στο δικό μας!

Άννας Τσουκαλά Κουφού: ΠΟΙΟΣ (ποίημα)

July 27, 2014, 11:59 am

≫ Next: Λατρεία με ευαίσθητες νότες

≪ Previous: Τζάντε και Santa Maura

$

0

0

Θέση οριακή η γέννηση της μέρας

ξεκίνημα  ελπιδοφόρο

ανάπλευση στο άγνωστο με άξονες συντεταγμένων.

Η άπτερη νίκη στα προπύλαια.

Ποιος θα γιατρέψει τις πληγές;

Ποιος θα φυλάξει τα όνειρα ξάγρυπνα;

Ποιος  θα  εκδιώξει εφιάλτες;

Ποιος θα  στεριώσει   την ελπίδα;

Μα η Ιασώ στον Ωροπό θεμελιωμένη δέχεται παρακλήσεις

ποιός θα την ικετέψει;